Bí ẩn bong bóng khổng lồ hiện ra giữa dải Ngân Hà được giải mã

16/06/20, 17:23 Khoa học

NASA image release November 9, 2010 From end to end, the newly discovered gamma-ray bubbles extend 50,000 light-years, or roughly half of the Milky Way's diameter, as shown in this illustration. Hints of the bubbles' edges were first observed in X-rays (blue) by ROSAT, a Germany-led mission operating in the 1990s. The gamma rays mapped by Fermi (magenta) extend much farther from the galaxy's plane. To learn more go to: http://www.nasa.gov/mission_pages/GLAST/news/new-structure.html **NASA Goddard Space Flight Center** enables NASA’s mission through four scientific endeavors: Earth Science, Heliophysics, Solar System Exploration, and Astrophysics. Goddard plays a leading role in NASA’s accomplishments by contributing compelling scientific knowledge to advance the Agency’s mission. **Follow us on Twitter** **Join us on Facebook** Credit: NASA/Goddard Space Flight Center Scientific Visualization Studio

Bóng bóng Fermi đã từng là một trong những thách đố đối với các nhà khoa học trong suốt 10 năm qua. Tuy nhiên, bí ẩn này mới đây đã được giải mã sau khi có manh mối về quan hệ của Fermia và lỗ đen siêu khổng lồ ở trung tâm dải Ngân hà cách đây 6 triệu năm trước.

*Bí ẩn Bong bóng khổng lồ hiện ra giữa dải Ngân Hà được giải mã. (Ảnh: Livescience)*

Vào năm 2010, kính thiên văn không gian Fermi của Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) đã phát hiện hai bong bóng bí ẩn nằm ở khu vực chính giữa dải Ngân Hà. Chúng được các nhà khoa học đặt tên là Bong bóng Fermi, với hình dáng giống như hai cánh của một con sâu bướm khổng lồ hay hình đồng hồ cát.

Trải dài ở hai mặt phẳng Bắc và Nam của trung tâm Ngân hà, hai bong bóng khổng lồ gồm khí, bụi và tia gamma này có đường kính lên tới 50.000 năm ánh sáng, bằng khoảng ½ đường kính dải Ngân Hà.

Đáng chú ý, kể từ khi được phát hiện lần đầu cho tới nay, Bong bóng Fermi đã khiến các nhà thiên văn học trên thế giới phải ‘đau đầu’ do không tìm được nguồn gốc xuất xứ của cấu trúc tia gamma khổng lồ này.

Bí ẩn được giải mã

*Các hố đen siêu khổng lồ ở trung tâm thiên hà khi ngấu nghiến vật chất thường phát ra các tia năng lượng cao theo 2 hướng. (Ảnh: Genk)*

Một nghiên cứu vừa được công bố trên tạp chí thiên văn Astrophysical Journal vào 14/5 cho thấy, có sự liên quan giữa Bong bóng Fermi và các hoạt động của lỗ đen siêu khổng lồ ở trung tâm dải Ngân hà cách đây 6 triệu năm trước.

Thông qua các mô hình giả lập 3D được xử lý trên các siêu máy tính, các nhà khoa học cho rằng Bong bóng Fermi có thể được sinh ra sau một một đợt bùng phát sóng xung kích từ lỗ đen siêu khổng lồ ở trung tâm thiên hà, vốn được biết đến dưới cái tên Sagittarius A* (hay Sgr A*).

Theo đó, vào 6 triệu năm về trước, khi hố đen Sagittarius A* hút vật chất vào bên trong, nó đã phun ra 2 luồng bức xạ năng lượng cao, vốn bay theo hướng ngược lại từ trung tâm thiên hà với tốc độ gần bằng tốc độ ánh sáng. Ngay sau đó, một đợt sóng xung kích cũng được tạo ra và quét ngang qua các đám mây khí gas ở khu vực trung tâm thiên hà. Những đám mây khí gas này sau khi bị nén và đốt cháy bởi sóng xung kích sẽ liên tục mở rộng vào khu vực không gian liên thiên hà theo cả hai hướng, tạo thành Bong bóng Fermi. Toàn bộ quá trình này kéo dài trong khoảng 1 triệu năm, nhóm nghiên cứu cho biết.

“Sau khoảng 5 triệu năm, Bong bóng Fermi mở rộng ra kích thước như hiện tại”, các nhà khoa học cho biết thêm.

Theo các nhà nghiên cứu, giả thuyết sóng xung kích giải thích một số đặc điểm của khu vực trung tâm thiên hà, bao gồm nhiệt độ cực cao của Bong bóng Fermi. Đồng thời, giả thuyết này cũng lý giải được vì sao các cạnh dưới của Bong bóng Fermi trùng khớp hoàn hảo với các cấu trúc tia X.

Lương Phong(t/h)