Tháp gió – Hệ thống máy lạnh tự nhiên trong kiến trúc truyền thống của Iran

Tháp gió là một phần kiến trúc được sử dụng trong nhiều thế kỷ để tạo ra hệ thống thông gió tự nhiên trong các tòa nhà. Tháp gió chính là hình thức máy lạnh sơ khai của người dân Trung Đông trong hàng ngàn năm.

Các ví dụ về tháp gió có thể được tìm thấy trong kiến trúc truyền thống chịu ảnh hưởng của Ba Tư trên khắp Trung Đông, Pakistan và Afghanistan. Người ta không biết ai phát minh ra tháp gió, nhưng một số người cho rằng nó có nguồn gốc từ Iran.

Kể từ đầu thế kỷ 19, người dân Yazd, đô thị sa mạc lâu đời nhất ở Iran, đã sử dụng gió làm nguồn năng lượng thay thế để làm mát ngôi nhà của họ vào những ngày hè nóng nực.

Cuộc sống ngày càng phát triển và điều kiện khí hậu khắc nghiệt đã khiến các nhà xây dựng tạo ra hình dạng và cấu trúc trông đơn giản nhưng có công dụng tuyệt vời.

Tháp gió có nhiều kiểu dáng khác nhau, chẳng hạn như đơn hướng, song hướng, và đa hướng. Ban đầu các tháp gió ở Iran thường có nhiều hướng với 2 đến 8 lỗ ở đầu để đón gió từ bất kỳ hướng nào.

Hầu hết tháp gió thường có trong những ngôi nhà cũ. Ngoài ra, phần lớn các hồ chứa nước và nhà thờ Hồi giáo cũng có tháp gió. Vì sử dụng tháp gió nên bụi và cát từ sa mạc cũng khó có thể bay tới các tòa nhà được.

Miền Trung Iran có sự chênh lệch nhiệt độ giữa ngày và đêm rất lớn, từ lạnh đến cực nóng, và không khí có xu hướng khô khốc suốt cả ngày. Nhiều hồ chứa nước truyền thống được xây dựng với các tháp gió có khả năng lưu trữ nước ở nhiệt độ đóng băng gần như suốt những tháng mùa hè.

Tháp gió cũng có thể hoạt động ngược lại, bằng cách đóng tất cả các cổng nhưng một cổng quay mặt ra hướng gió đến, không khí được kéo lên trên bằng cách sử dụng hiệu ứng Coanda, tương tự như cách mở một cánh quay gió sẽ đẩy không khí xuống trục.

Các tháp gió có chức năng khác nhau, nhưng ngoài chức năng làm mát, có một chức năng phổ biến khác nữa là kết hợp tháp cao có nắp với kênh ngầm để lưu trữ năng lượng gió.

Nét kiến trúc đặc trưng này này vẫn phổ biến trong các nền văn hóa Trung Đông, nhưng hiện nay người Trung Đông sử dụng hệ thống thông gió tự nhiên và làm mát thụ động ở các nước phương Tây ngày càng nhiều.

Phương pháp tiếp cận gió đã được sử dụng gần đây trong kiến trúc phương Tây, chẳng hạn như trong trung tâm tư vấn du lịch tại Công viên quốc gia Zion, Utah. Tháp gió vừa được xây dựng trong tòa nhà bằng gỗ hiện đại, nơi mà nó hoạt động không cần điện hoặc sử dụng các thiết bị cơ khí để điều chỉnh nhiệt độ.

Tú Văn, theo TVN