Hành trình đi đến giải Nobel lĩnh vực Hóa học của giáo sư M. Stanley Whittingham

Giáo sư M. Standly Whittingham là một công dân Anh sống tại thị trấn nhỏ tên là Lincolnshire, ông từng nói rằng: “Hãy làm điều khiến bạn cảm thấy hạnh phúc”. Và quả thật, ông đã dành gần hết cả cuộc đời của mình cho các phòng thí nghiệm và diễn thuyết trên toàn thế giới. 

Tại trường đại học Binghamton, ở một góc sảnh của tầng hai Khu tổ hợp Công nghệ sáng tạo, có một văn phòng được trang trí tràn ngập trong bóng bay. Đây là cách đơn giản nhất để chúc mừng cho vị giáo sư tài ba M. Standly Whittingham vừa nhận được giải Nobel lĩnh vực Hóa học năm 2019.

Hành trình đi đến thành công của vị giáo sư tài ba

Trước khi gặt hái được nhiều thành tựu như bây giờ, ngay từ khi còn là một cậu học sinh phổ thông, Whittingham đã thể hiện ra mình là một người có niềm đam mê mãnh liệt với hóa học. Các giáo viên đều biết điều đó và họ đã tạo điều kiện cho ông được phát triển hết đam mê của mình.

“Những ngày đó, tôi có thể làm thí nghiệm hóa học và thực hiện những điều mà chúng ta không được phép làm. Chính vì thế tôi rất hứng thú với môn hóa học”, ông cười chia sẻ.

Sau đó, ông đã đỗ vào trường đại học Oxford danh tiếng và tốt nghiệp lần lượt từ cử nhân, thạc sỹ rồi cuối cùng là tiến sỹ. 

Còn nhớ vào cuối giai đoạn học lên bằng tiến sỹ, không như nhiều đồng nghiệp khác đều chuyển đến làm việc tại Mỹ và Canada. Whittingham lại quyết định làm việc cho chính trường Đại học Oxford của mình, nơi ông đã dành cả khoảng thời gian dài để học tập.

“Tôi muốn hướng tới một nơi nào đó tươi sáng. Sâu trong tim tôi vẫn là một công dân Anh chân chính”, ông mỉm cười. 

Sau khi làm việc được 2 tháng, ông Whittingham lại được mời quản lý cho phòng thí nghiệm vật liệu của Bộ Quốc phòng trong 2 năm tiếp theo.

“Có thể nói đây là giai đoạn rất thành công của tôi. Trong 2 năm đó, một điều đặc biệt nữa đã xảy ra. Tôi đã gặp vợ tôi tại Stanford, và nếu tôi nhớ không lầm thì chỉ sau khoảng 9 tháng, chúng tôi đã kết hôn”.

Được vinh danh tại giải Nobel lĩnh vực Hóa học năm 2019

Cuối cùng sau khi hoàn thành nghiên cứu khoa học giai đoạn hậu tiến sỹ tại Đại học Oxford, ông Whittingham đã chuyển đến làm việc cho tập đoàn Exxon. 

“Tôi được tuyển dụng vào lĩnh vực năng lượng, chứ không phải xăng dầu và hóa chất”.

Với niềm đam mê to lớn về năng lượng mặt trời và pin nhiên liệu, vị giáo sư lại tiếp tục vào công cuộc nghiên cứu về các loại pin tại đây.

“Chúng tôi muốn tạo ra một thế hệ pin mới. Có lẽ là sẽ tập trung vào các phương tiện giao thông sử dụng điện bởi khủng hoảng xăng dầu diễn ra tại Mỹ”.

Vì vậy, ông bắt tay vào việc tạo ra các mẫu pin trong ống nghiệm. Vào giai đoạn đó, vị giáo sư cùng các đồng nghiệp không có môi trường làm việc lý tưởng, các thiết bị máy móc cải tiến hay thậm chí là cả những học thuyết cho những khám phá mà họ có thể tìm thấy. 

“Chúng tôi biết rằng mình đã phát minh ra một thứ gì đó mới lạ. Nhưng lại không hề ngờ tới những lợi ích to lớn mà nó có thể mang lại”.

“Thậm chí vào 15 năm trước đây, với những mẫu điện thoại, bạn còn cần đến một chiếc cặp để mang chúng theo mình. Tôi nghĩ thế hệ pin Lithium này cũng có những hỗ trợ cần thiết cho các thiết bị nhỏ bé này”, Whittingham chia sẻ.

Vị giáo sư này cho biết, ông chưa bao giờ nghĩ rằng phát minh của ông có thể làm thay đổi cả thế giới.

Cho đến những năm 80, John Goodenough, bằng cách vận dụng những nền tảng mà ông Whittingham tạo ra, đã làm nên cuộc đột phá khi thiết kế ra một thế hệ pin mới còn  mạnh mẽ hơn.

Bằng con mắt của một nhà vật lý học, ông John Goodenough đã tiến hành một thí nghiệm mà ông nghĩ sẽ rất khó để thành công.

Tuy nhiên sau đó, vào năm 1985, Akira Yoshino đã tạo ra viên pin lithium-ion đầu tiên có khả thi về thương mại. 

Trải qua nhiều thập kỷ, ba nhà khoa học này cuối cùng cũng đã được vinh danh tại giải Nobel lĩnh vực Hóa học năm 2019 cho những đóng góp, sự nỗ lực và kiên trì của họ.

“Chúng ta sẽ phạm phải những sai lầm. Nhưng đừng quan tâm nhiều về nó. Không có sai lầm thì không có đột phá được”.

Và sự thật là đối với Whittingham việc nghiên cứu và học thuật luôn là lĩnh vực mà ông luôn muốn được trải nghiệm nhiều hơn nữa.

Nghiên cứu khiến ông luôn cảm thấy mãi trẻ trung trong tâm hồn

Sau cùng Whittingham đã trở thành giáo sư của trường Đại học Binghamton vào cuối những năm 80 và tiếp tục sự nghiệp nghiên cứu về pin của mình.

“Tôi thật sự muốn làm nghiên cứu, bởi những kiến thức mà tôi học được từ năm 18 tuổi liên tục ùa về hàng năm. Và nó khiến cho tôi như được trẻ lại”.

Ông khẳng định điều quan trọng nhất đối với ông là được làm điều mà mình yêu thích.

“Tôi nghĩ rằng chúng ta chỉ thành công khi chúng ta thật sự hạnh phúc với những gì mình đang làm. Và chiến thắng một giải thưởng cũng có ý nghĩa tương tự”.

Whittingham không chỉ cống hiến rất nhiều những thành quả cho khoa học thế giới. Ông cũng là một tấm gương cho nhiều thế hệ trẻ noi theo. Các sinh viên mà ông từng dẫn dắt đều vô cùng kính nể vị giáo sư tràn đầy nhiệt huyết và đáng ngưỡng mộ này.

“Quả là một động lực lớn khi dù ở độ tuổi bây giờ nhưng thầy vẫn làm việc không khác gì lúc còn trẻ. Thầy vẫn đến các phòng thí nghiệm, đến văn phòng hàng ngày đúng giờ, bất kể là có phải đi diễn thuyết ở đâu đi chăng nữa”. Anshika Goel, một sinh viên của ông Whittingham đang học lên tiến sĩ, chia sẻ.

Yicheng Zhang, một sinh viên khác cũng là học trò của vị giáo sư, cho hay: “Thầy phản hồi lại mail của tôi vào lúc 3 giờ sáng. Thầy vẫn không ngừng lao động”.

Và quả thực sau hơn 30 năm qua, ông Whittingham vẫn đang miệt mài làm việc tại trường Đại học Binghamton và nắm giữ rất nhiều vị trí chức vụ khác nhau. Hiện tại, ông là một giáo sư nổi tiếng về lĩnh vực Hóa học và Khoa học Vật liệu và Kỹ thuật.

“Mọi người ở đây hay làm việc theo nhóm rất nhiều”, ông Whittingham chia sẻ. 

Và điều đó cũng đồng nghĩa với việc Whittingham đã phải làm việc với cường độ rất nhiều. Tuy nhiên, ông rất vui vì điều đó và chính niềm đam mê đã giúp cho tâm hồn của ông giống mãi như lúc còn trẻ.

Hiện tại, dù đã 78 tuổi, giáo sư Whittingham vẫn luôn miệt mài hứng thú với việc nghiên cứu pin, tới các phòng thí nghiệm và đi giảng diễn thuyết trên toàn thế giới của mình.

“Mọi người thường hỏi tôi bao giờ định nghỉ hưu. Tôi chỉ trả lời rằng tôi yêu thích những gì mình đang làm. Và tôi vẫn sẽ tiếp tục theo đuổi nó”, ông Whittingham chia sẻ.

Vợ của ông, bà Georgina Whittingham, hiện là giáo sư lĩnh vực ngôn ngữ học, cũng chia sẻ điều tương tự: 

“Chúng tôi vẫn tiếp tục đi giảng dạy, và chồng tôi đã bảo rằng: ‘Đừng nghỉ hưu’”.

Bích Hải biên dịch