Các nhà ngôn ngữ học đã giải mã được bí ẩn bên trong ký tự tượng hình của người Maya

Hàng trăm năm qua, các nhà ngôn ngữ học vẫn cố gắng giải mã các ký tự tượng hình cổ đại của người Maya trên các bức họa chạm khắc ở các công trình, đồ gốm, hay được vẽ trong các cuốn sách thủ công làm từ vỏ cây,… Và cuối cùng, họ cũng đã có được những thành công đáng kể.

Ngày nay, có khoảng hơn 6 triệu người cùng nói một ngôn ngữ được phát triển từ văn hóa Maya, nền văn minh từng trải dài trên Mexico, Guatemala, Belize, Honduras và El Salvador trong hơn 3.000 năm. Trong khi ngôn ngữ nói vẫn được lưu giữ khá nhiều, thì chữ viết lại không được may mắn như vậy.

Mặc dù các ký tự tượng hình vẫn được bảo tồn trên hàng trăm di chỉ cổ xưa, nhưng tất cả các văn tự chép tay, trừ ba bản thảo của người Maya đã bị phá hủy trong suốt các cuộc chinh phục của người Tây Ban Nha vào thế kỷ 16, những văn tự này là chìa khóa quan trọng để giải mã chữ viết tượng hình của người Maya.

Trong nhiều năm, các nhà ngôn ngữ đã cố gắng giải mã các ký tự để tìm hiểu thêm về nền văn minh hùng mạnh và bí ẩn này bằng cách nghiên cứu các ký hiệu trên những tượng đài, đồ gốm và lăng mộ.

Mặc dù vẫn còn một chặng đường dài để có thể giải mã hết các ký tự tượng hình của người Maya cổ., nhưng các nhà ngôn ngữ học cũng đã có những tiến bộ nhất định. Những bước tiến có được là nhờ sự xuất hiện của Internet, nó cho phép kết nối các nhà ngôn ngữ học trên khắp thế giới, họ đã cùng nhau chia sẻ hiểu biết và sáng kiến cho vấn đề này.

Khoảng 15% ký tự tượng hình vẫn chưa được giải mã hoàn toàn, và việc giải mã những ẩn đố này sẽ là một bước tiến lớn cho việc tìm hiểu sâu hơn các khía cạnh về chính trị, lịch sử và xã hội của văn minh Maya.

Một ngôn ngữ hoàn chỉnh

 

Trong hàng trăm năm qua, các chuyên gia ngôn ngữ cho rằng chữ viết Maya chỉ đơn thuần mang tính biểu tượng và không đại diện cho một ngôn ngữ. Lý do rất dễ hiểu bởi vì những chữ viết này mang đậm tính trực quan, kết hợp hàng trăm biểu tượng của hình dáng con người, động vật, các đối tượng siêu nhiên, và các mẫu hình trừu tượng.

Tuy nhiên trong quá trình giải mã ký tự tượng hình của người Maya, các học giả hiện nay đã thấy rằng đây là một hệ thống chữ viết với đầy đủ các chức năng, nó có thể diễn tả bất kỳ từ ngữ nào từ ngôn ngữ nói. Trong đó, mỗi chữ có thể được sử dụng như một từ, cụm từ hoặc một âm tiết nào đó.

Giải mã chữ viết Maya

Vào những năm 1950, trong quá trình tìm hiểu về chữ viết Maya, một nhà ngôn ngữ học người Nga đã phát hiện ra rằng các chữ tượng hình này cũng có phần ngữ âm. Trong thập niên 70 và 80, sự quan tâm đến chữ viết của người Maya đã tăng lên và nhiều nhà ngôn ngữ học trên khắp thế giới đã tham gia vào việc giải mã ngôn ngữ huyền bí này.

Vào cuối những năm 1980, chữ viết của người Maya đã được chính thức công nhận là một hệ thống chữ viết hoàn chỉnh. Có ít nhất hai ngôn ngữ Maya chính đã được xác nhận chắc chắn trong các văn tự chữ tượng hình, và một ngôn ngữ khác có thể cũng đã được xác định.

Mặc dù đã có những tiến bộ, nhưng vẫn còn rất nhiều điều cần phải nghiên cứu và giải mã. Vào năm 2013, nhà nghiên cứu David Stuart thuộc Đại học Texas đã lập ra một trang web với chủ đề ‘Maya Decipherment’, đây là một blog dành cho các học giả chuyên nghiệp và nghiệp dư hỗ trợ nhau để hoàn thành công việc giải mã chữ viết. Trang web cũng là nơi để đăng các văn bản mới, chỉnh sửa các bản dịch và tranh luận về những chi tiết trong ngôn ngữ Maya.

Hơn 30 học giả đã tham gia giải mã chữ viết của người Maya, tất cả đều hy vọng mang lại những hiểu biết mới về nền văn minh này. Trong quá khứ, việc sử dụng ký tự tượng hình Maya vẫn luôn diễn ra cho đến khi người Tây Ban Nha xâm chiếm vào thế kỷ 16. Khi đó cha sứ Diego de Landa Calderón thuộc Tổng Giáo Phận Ca-tô Yucatán đã cấm sử dụng ngôn ngữ viết này nhằm đánh đổ văn hóa truyền thống bản địa ở miền Trung châu Mỹ.

Ông cùng với chính quyền thực dân Tây Ban Nha đã tiêu diệt phần lớn các văn tự của người Maya trong nỗ lực cải biến người dân địa phương thành tín đồ Kitô giáo, tránh xa những tín ngưỡng mà ông cho đó là những tà giáo ngoại lai.

Sau rất nhiều trở ngại, hiện nay đã có một tia hy vọng mới cho thấy, cuối cùng chúng ta cũng có thể hiểu được những ghi chép trên các bức tường kim tự tháp, tượng đài và các cổ vật Maya.

Hoàng An biên dịch