Ý nghĩa biểu tượng Djed trong tín ngưỡng của Ai Cập cổ

Chữ tượng hình đóng một vai trò quan trọng trong việc tìm hiểu văn hóa Ai Cập cổ đại. Một trong những ký tự phổ biến và bí ẩn nhất được phát hiện là biểu tượng djed.

Với hình ảnh một cột đỡ và 3 hoặc nhiều hơn các thanh ngang, biểu tượng này nhận được rất nhiều giả thuyết đưa ra về ý nghĩa bí ẩn và tính tượng trưng vốn là điều khiến người Ai Cập cổ thường xuyên sử dụng nó.

Biểu tượng djed có hình dạng một trục thẳng đứng hay trụ đỡ. Thường có 4 thanh ngang gần phía trên kèm theo nhiều đường thẳng đứng giữa mỗi thanh. Thỉnh thoảng nó cũng xuất hiện thêm một đầu cột phía trên đỉnh.

Nhiều người tin rằng djed là biểu tượng của thần Osiris, cụ thể là cột sống của ngài. Theo thần thoại Ai Cập, Osiris là vị thần của thế giới bên kia. Trong chuyến thăm thần Set – vị thần của hỗn loạn, hoang tàn, bão tố và bạo lực – Osiris đã bị lừa vào một quan tài được thiết kế chính xác theo kích thước của ngài. Thần nhanh chóng ngạt thở và bị ném xuống dòng sông Nile. Cuối cùng, quan tài trôi dạt vào bờ biển Byblos, ở Syria. Một cây thánh phát triển rất nhanh xung quanh và bọc kín quan tài của vị thần Osiris. Nhà vua của vùng đất này, do không nhận thức được sự hiện diện của cỗ quan tài, đã rất kinh ngạc trước tốc độ tăng trưởng của cây và ra lệnh đốn hạ nó để sử dụng làm trụ đỡ trong cung điện.

Trong quá trình tìm kiếm chồng mình, vợ của Osiris là nữ thần Isis đã phát hiện sự thật bên trong thân cây. Bà tìm cách tiếp cận nhà vua cùng hoàng hậu, rồi nhanh chóng tìm cách giải thoát cơ thể của thần Osiris và thánh hóa cây cột đỡ. Kể từ đó, cây trụ đỡ được gọi là djed.

Theo những ý kiến khác, djed là một cột có khả năng sinh trưởng và được làm từ hoặc bao quanh bởi lau sậy, cây cỏ. Bởi Ai Cập là vùng đất trọc nên biểu tượng này có thể tượng trưng cho tầm quan trọng của những cây cối được nhập về từ Syria. Điều này cũng liên hệ với câu chuyện cơ thể của thần Osiris được bao phủ trong một thân cây.

Biểu tượng djed cũng được dùng trong một nghi lễ được gọi là “dựng djed”. Nghi thức này là đại diện cho việc thần Osiris chiến thắng thần Set. Trong suốt buổi lễ, cùng với sự trợ giúp của các thầy tế, Pharaoh sẽ sử dụng dây thừng để dựng một cột đỡ. Thời điểm đó diễn ra trùng với thời gian mùa vụ trong năm bắt đầu và đồng ruộng đã được gieo.

Ngày lễ chỉ là một phần của kỳ nghỉ kéo dài 17 ngày dành để tưởng nhớ thần Osiris. Nói chung, nghi lễ dựng djed đại diện cho sự phục sinh của thần Osiris cùng sức mạnh và sự vững chắc của hoàng đế.

Djed còn là một lá bùa hộ mệnh được đặt gần xương sống của xác ướp và được vẽ trên cỗ áo quan. Ý nghĩa của tấm bùa là cho phép người đã khuất được sống muôn đời và đảm bảo sự phục sinh của họ. Cuốn Tử thư Ai cập (Egyptian Book of the Dead) có vẽ một bùa chú được xem là tương tự cho tấm bùa hộ mệnh đặt trên xác ướp.

Ngoài ra, biểu tượng còn được nhìn thấy trên các bản khắc chữ tượng hình và thậm chí còn là một phần của các công trình kiến trúc. Sự xuất hiện phổ biến của djed cho thấy rằng biểu tượng này vừa rất quan trọng và vừa rất thiêng liêng trong hệ thống tín ngưỡng của người Ai Cập cổ đại. 

Hồ Duyên – Theo Ancient Origins