Xem “Liên Thành Quyết” của Kim Dung, ngẫm về tâm lý “tiên nhập vi chủ”

Người đời thường vô tình mắc phải hai sai lầm trong nhận thức, thứ nhất là “nhãn kiến vi thực” – chỉ tin vào điều mình nhìn thấy, điều không nhìn thấy thì không tin; thứ hai là “tiên nhập vi chủ” – điều gì được nghe trước hoặc tiếp xúc trước thì điều đó sẽ là “chủ”, những gì nghe sau người ta sẽ dùng điều nghe trước làm tiêu chuẩn để mà đánh giá.

Trong tình huống đại bộ phận quần chúng đều không biết sự thật về một việc nào đó, thì hễ có người công khai trước đám đông thông tin về việc đó, dù người ấy nói thật hay nói dối, người ta cũng sẽ bị ấn tượng bởi lời của người đó, về sau nếu có ai khác đưa thông tin không giống người đó, quần chúng thay vì dùng lý lẽ của bản thân để suy xét, thì họ thường dùng thông tin mà mình nghe ban đầu để suy xét. Điều này dẫn đến tình huống là, người nói thứ hai dù có nói chân thật đến đâu cũng không tạo ra ấn tượng mạnh bằng người nói đầu tiên.

Trong tác phẩm “Liên Thành Quyết” của Kim Dung có nhân vật Hoa Thiết Cán, là một vị đại anh hùng tiếng tăm lừng lẫy gần xa, uy danh hiển hách, thiên hạ đều ngưỡng mộ. Trong một lần cùng các bằng hữu truy bắt lão dâm tặc Huyết Đao tăng đã bắt cóc Thủy Sinh tiểu thư, Hoa Thiết Cán cùng ba người huynh đệ chí thân của mình, và cả Huyết Đao tăng, cùng hai nạn nhân của hắn là Thủy Sinh và chàng trai Địch Vân, tất cả đều bị kẹt dưới tuyết cốc. Tình hình rất cam go, phải đợi qua năm sau tuyết tan thì mọi người mới thoát ra ngoài được.

Trong tuyết cốc, tên dâm tặc Huyết Đao tăng rất xảo quyệt, mặc dù đã kiệt sức nhưng hắn vẫn dùng mưu lần lượt hạ sát ba người anh em kết nghĩa của Hoa Thiết Cán, rốt cuộc trong bốn người chỉ còn mình ông ta. Khi con người ta bị dồn đến ranh giới của sự sống và cái chết, bản chất của họ mới lộ ra: Hoa Thiết Cán quá hoảng sợ, nào là danh tiếng, nào là uy phong, tất cả mất hết, ông ta dập đầu lạy lục xin tên dâm tặc tha mạng cho mình, một hành vi đáng lý không thể xảy ra đối với người có thân phận như ông ta!

Nhưng kẻ ác không thể thắng thế mãi, Huyết Đao tăng rốt cuộc cũng phải đền tội, vì hắn đã kiệt sức nên không lâu sau đó liền bị chàng trai trẻ nhà quê Địch Vân giết chết, nàng thiếu nữ Thủy Sinh nhờ vậy mà vẫn chưa bị hắn xâm phạm. Hoa Thiết Cán mất hết thể diện, trong tình huống nguy cấp ông ta đã lạy kẻ ác để giữ mạng, còn người tiêu diệt kẻ ác lại là một gã quê mùa cục mịch, thử hỏi nếu truyền ra ngoài thì ông ta còn mặt mũi nào mà nhìn ai?

Hoa Thiết Cán, Địch Vân và Thủy Sinh ở lại tuyết cốc, qua mấy tháng trời, rốt cuộc tuyết cũng tan. Chàng trai Địch Vân quê mùa không hiểu lòng người, còn nàng thiếu nữ Thủy Sinh cũng chưa từng trải thế sự, chỉ có Hoa Thiết Cán là nhanh chân thoát ra ngoài trước tiên. 

Thời xưa không có phóng viên chiến trường, nhưng những người quan tâm thế sự, bao gồm cả những kẻ hiếu kỳ thích nghe ngóng và đơm đặt thị phi, thì không thời nào không có, vừa thấy Hoa Thiết Cán thì mọi người đều xúm xít lại, vây quanh ông ta mà hỏi: “Tên dâm tặc Huyết Đao đã đền tội chưa?”, “Có cứu được Thủy Sinh tiểu thư không?”, “Các vị anh hùng khác ra sao rồi?”, “Sao chỉ còn mình ông trở ra vậy?”,…

Trong tình huống ấy, Hoa Thiết Cán đã “dệt” nên một câu chuyện phi thường về ông ta: Các vị anh hùng khác đều tử nạn, chỉ có mình Hoa Thiết Cán là anh dũng kiên cường chiến đấu đến cùng với Huyết Đao tăng, và đương nhiên trời không phụ người “thiện lương”, kẻ ác đã bị Hoa Thiết Cán dùng thương đâm chết. Tiếng vỗ tay và lời ca tụng vang lên rầm rộ, “Hoa đại hiệp” càng được mọi người kính trọng và ngưỡng mộ hơn nữa.

Vậy còn Thủy Sinh tiểu thư thì sao? Hoa Thiết Cán thở dài tiếc nuối, nói rằng không ngờ Thủy Sinh lại là một người con gái không biết xấu hổ, làm bại hoại gia phong, trong tuyết cốc cô ta đã cùng Địch Vân làm chuyện đồi bại với nhau. Mọi người nghe vậy đều phẫn nộ: “Chúng ta vất vả đến tận đây chịu đói chịu lạnh là để cứu con dâm phụ ấy sao?”, họ lại nghĩ, “Tuy Hoa đại hiệp giết được lão đại dâm tặc rồi, nhưng hóa ra vẫn còn tên tiểu dâm tặc Địch Vân nữa, nhất định phải tiêu diệt hắn để trừ hại cho dân”.

Lúc bấy giờ Thủy Sinh mới đến. Ô, nàng còn nói được gì nữa? Nàng nói rằng chính Địch Vân đã cứu nàng và giết chết dâm tặc.

Mọi người đều căm phẫn làm ầm lên: “Con tiện nhân không biết xấu hổ kia, đã làm chuyện đồi bại mà còn dám ở trước mặt mọi người ca ngợi gian phu, thật là vô sỉ!”

Thủy Sinh có bao giờ chịu những lời công kích như vậy đâu? Nàng ngơ ngác, muốn khóc cũng không khóc nổi. Mọi người lại nhao nhao: “Ngươi đừng vờ vịt nữa, Hoa đại hiệp đã nói sự thật cho chúng ta biết rồi!”

Thủy Sinh nói: “Địch Vân là anh hùng, Hoa Thiết Cán là kẻ bỉ ổi!”

Mọi người càng giận không sao kể xiết, thi nhau mà lăng mạ: “Tiện nhân! Dâm phụ! Hoa đại hiệp chịu muôn trùng nguy hiểm mới cứu được ngươi, vậy mà ngươi dám vì gian phu của mình mà lăng mạ Hoa đại hiệp, sao trên đời lại có hạng phụ nữ khốn kiếp như thế?”

Thủy Sinh dù có thêm trăm cái miệng cũng không nói lại họ! May mà Địch Vân không xuất hiện, nếu không hẳn là anh ta chưa kịp nói gì đã bị tất cả mọi người cùng xông tới hạ sát rồi.

Tại sao Hoa Thiết Cán lại vu khống cho Địch Vân và Thủy Sinh? Ông ta muốn thoát khỏi tuyết cốc thì cứ việc rời đi, ông ta muốn tự nhận mình đã giết tên dâm tặc Huyết Đao tăng thì cũng được, Địch Vân căn bản không có giành với ông ta, tại sao ông ta còn tạo ra “bi kịch” này cho họ? Vu khống một gã nhà quê và một thiếu nữ thì có ích lợi gì cho ông ta?

Thật ra, vu khống cho Địch Vân và Thủy Sinh không phải là mục đích của Hoa Thiết Cán, đó chỉ là cách để ông ta bảo toàn danh dự cho chính mình. Vì sau khi Thủy Sinh và Địch Vân ra ngoài, những chuyện hèn hạ lạy lục kẻ thù để giữ mạng của Hoa Thiết Cán không sớm thì muộn cũng sẽ bị đồn ra, cho dù họ không cố ý đi nói với mọi người, thì cũng sẽ có lúc họ lỡ miệng hoặc trời xui đất khiến thế nào đó mà từ họ sẽ để lộ ra chuyện xấu hổ này. 

Trong tình huống đó, Hoa Thiết Cán nên làm gì? Chính là lợi dụng tâm lý “tiên nhập vi chủ” của quần chúng! Chỉ cần làm tất cả mọi người đều khinh bỉ Địch Vân và Thủy Sinh, thì tự nhiên họ nói gì cũng không ai tin nữa, hơn nữa họ càng nói thì người ta càng cảm giác rằng họ quá thấp hèn và Hoa Thiết Cán quá cao thượng!

Chính tác giả Kim Dung cũng viết rằng, những người làm luật thường lợi dụng tâm lý “tiên nhập vi chủ” của con người để bóp méo sự thật và định hướng quần chúng.

Hoa Thiết Cán đã từng là một vị đại hiệp vì chính nghĩa thật sự, nhưng hễ vu khống người khác rồi thì ông ta đã tự đặt bản thân vào thế “cưỡi hổ khó xuống”, từ đó trở đi chỉ có thể càng ngày càng gian trá và hiểm ác hơn, ngày đêm thấp thỏm bày mưu tính kế để bảo toàn danh tiếng và lợi ích của mình, không giây phút nào được sống yên ổn. Con người ấy đã từ vị đại hiệp đức cao vọng trọng trở thành một kẻ có tư tưởng thấp hèn, ngoài danh và lợi ra thì không còn nghĩ được điều gì nữa. 

Ở đoạn kết của “Liên Thành Quyết”, hình ảnh Hoa Thiết Cán bất chấp tự tôn, lao vào giành giật xô xát để tranh lấy kho báu cổ với những kẻ tiểu nhân vô lại, đã khiến nhân phẩm và hình tượng “đại hiệp” một đời của ông ta hoàn toàn sụp đổ. Kho báu cổ kia đã bị tẩm thuốc độc rồi, người nào tranh giành nó thì sớm muộn cũng sẽ phát độc mà chết thôi, nhưng dù biết là vậy thì họ vẫn thà cùng chết cả chứ không thể không tranh. Thật đúng là “Nhân tham tài nhi tử, điểu tham thực nhi vong”! (Người chết vì tiền, chim chết vì miếng ăn)

Chủ yếu mượn câu chuyện của Hoa Thiết Cán để nói một điều, người ta thông thường đều mắc phải tâm lý “tiên nhập vi chủ” mà không tự biết: Hễ nghe có thông tin công kích ai đó thì mọi người sẽ cùng hùa theo mà lăng mạ người đó, khi người đó hoặc những người quen biết với người đó muốn đứng ra giải thích, thì quần chúng thay vì dùng tư duy của bản thân để suy xét, họ sẽ càng cho rằng những người này thấp kém, đáng khinh và càng lăng mạ người ta thậm tệ hơn nữa! 

Khi xem phim hay đọc truyện, hễ nhìn thấy những “vai quần chúng” cùng hùa vào công kích người vô tội hoặc hùa vào tuyên dương kẻ gian tà, thì chúng ta rất căm phẫn, nhưng thực tế thì đa số chúng ta cũng mắc phải sai lầm tương tự trong đời sống. Tâm lý “tiên nhập vi chủ” kia vô tình đã biến chúng ta trở thành những “vai quần chúng” trong thế giới hiện thực một cách không tự biết, và ở đâu đó, vẫn có những “Hoa Thiết Cán” đang cười nhạo sự ngu ngốc của chúng ta.

Thế Di