Từ 1/7/2016 bán hàng qua Facebook có thể sẽ bị xử lý hình sự?

Xung quanh nội dung của Điều 292 Bộ luật hình sự sửa đổi đang gây xôn xao công luận, Luật sư Nguyễn Duy Hùng, Đoàn Luật sư Hà Nội, đã đưa ra góc nhìn của ông:

“Bán hàng online nói chung và bán hàng qua facebook là một trào lưu mới gần đây nhưng đã phát triển với tốc độ chóng mặt bởi tính ưu việt của nó. Chỉ với một chiếc máy tính hoặc một chiếc điện thoại thông minh có kết nối internet, người bán hàng có thể ngồi bất cứ ở đâu và cung cấp bất cứ mặt hàng nào theo nhu cầu của thượng đế. Từ sinh viên đến nhân viên văn phòng, từ công nhân đến trí thức, người người, nhà nhà tham gia trào lưu bán hàng qua facebook để tăng thêm thu nhập và đôi khỉ chỉ là thỏa mãn những đam mê kinh doanh.

Tuy nhiên, từ 1/7/2016 việc bán hàng qua mạng có thể sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 292 Bộ luật hình sự sửa đổi.

Theo quy định hiện hành, các trang facebook bán hàng, các trang mạng bán hàng online không phải đăng ký nếu chủ sở hữu trang mạng đó chỉ phục vụ riêng cho mục đích bán hàng của cá nhân.

Trong trường hợp chủ sở hữu có một trong các hoạt động như cho phép người tham gia được mở các gian hàng trên đó để trưng bày, giới thiệu hàng hóa hoặc dịch vụ; cho phép người tham gia được lập các website nhánh để trưng bày, giới thiệu hàng hóa hoặc dịch vụ; có chuyên mục mua bán, trên đó cho phép người tham gia đăng tin mua bán hàng hóa và dịch vụ trên trang của mình nhưng không đăng ký hoạt động dưới hình thức Sàn giao dịch thương mại điện tử thì có thể sẽ bị xử lý hình sự về tội “Cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông” theo quy định tại điều 292 Bộ luật hình sự sửa đổi.

Theo đó,  các hành vi kinh doanh vàng trên tài khoản; sàn giao dịch thương mại điện tử; kinh doanh đa cấp; trung gian thanh toán; trò chơi điện tử trên mạng và các dịch vụ khác trên mạng máy tính, mạng viễn thông không có giấy phép hoặc kinh doanh không đúng nội dung giấy phép đã được cấp mà thu lợi bất chính từ năm mươi triệu đồng hoặc có doanh thu từ năm trăm triệu đồng trở lên có thể bị xử lý hình sự.

Có thể nói, nếu như việc bãi bỏ tội “Kinh doanh trái phép” trong bộ luật hình sự mới là một bước tiến dài thể hiện cái nhìn thông thoáng, tư duy thị trường của các nhà làm luật thì việc quy định tội “Cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông” lại là một bước lùi đáng tiếc.

Hay nói chính xác hơn, tội “Cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông” mang đầy đủ dáng dấp của tội “Kinh doanh trái phép” nhưng trong một lĩnh vực, một phạm vi hẹp hơn đó là lĩnh vực Viễn thông.

Vẫn biết rằng lĩnh vực internet, viễn thông là một lĩnh vực phát triển nóng trong thời gian gần đây và hệ lụy của nó mang lại cho xã hội còn nhiều tiêu cực và cần phải được điều chỉnh bởi các quy định pháp luật nghiêm minh, có tính răn đe cao như là luật hình sự. Tuy nhiên, quy định như thế nào cho hợp lý vừa thể hiện được vai trò quản lý của nhà nước nhưng không làm hạn chế quyền tự do kinh doanh đã được hiến pháp ghi nhân và đang được đảng và chính phủ cổ vũ là điều các nhà làm luật cần phải tính đến trước khi chính thức thông qua và đưa điều luật vào cuộc sống.

Việc quy định như hiện tại với những điều khoản chung chung, không rõ ràng như: “thu lợi bất chính”, không hoạt động đúng giấy phép”, “những dịch vụ khác theo quy định của pháp luật…” không những đi ngược lại với nguyên tắc của luật hình sự (cơ sở của trách nhiệm hình sự là chỉ người nào phạm một tội đã được bộ luật hình sự quy định mới phải chịu trách nhiệm hình sự) mà còn tạo ra kẻ hở để những người thực thi pháp luật có thể lạm dụng, lộng quyền. Ai dám chắc sẽ không xuất hiện những vụ như cà phê Xin chào?

Những tồn tại, bất cập của điều luật là khá rõ ràng mặc dù chưa được áp dụng trong cuộc sống. Để khắc phục được những thiếu sót trên trước mắt chính phủ cần hoàn thiện các quy định về kinh doanh có điều kiện theo Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp 2014 theo hướng minh bạch, rõ ràng, bãi bỏ tất cả các quy đinh, hướng dẫn của các Bộ, ngành trái với Luật Đầu tư và Luật Doanh nghiệp mới.

Các ngành nghề kinh doanh có điều kiện phải được ban hành dưới dạng Luật của Quốc hội và Nghị định của Chính phủ, tránh các quy định lạm quyền của các Bộ, ngành. Có làm được như vậy thì mới minh bạch hóa được các điều kiện cấp phép cũng như phạm vi hoạt động từ đó điều 292 sữa đổi mới viện dẫn được tới các hành vi vi phạm để xử ký khách quan, đúng người đúng tội.

Bên cạnh đó, để khắc phục những quy định chung chung, Hội đồng thẩm phán tòa án nhân dân tối cao cần sớm nghiên cứu và ban hành nghị quyết hướng dẫn chi tiết áp dụng các quy định trên một cách cụ thể, rõ ràng.

Khởi nghiệp trên internet, mạng viễn thông đang là một trào lưu và là một trào lưu tích cực đáng khuyến khích, trong khi Đảng, Chính phủ luôn giơ cào ngọn cờ khởi nghiệp đặc biệt là khởi nghiệp trong những lĩnh vực mới với trình độ tiên tiến, hiện đại thì những quy định như “Cung cấp dịch vụ trái phép trên mạng máy tính, mạng viễn thông” cần phải thận trọng khi ban hành tránh những hệ lụy tiêu cực, gián tiếp triệt tiêu tinh thần khởi nghiệp của tầng lớp dân doanh.

Việc Chính phủ cần làm quyết liệt hơn nữa đó là dẹp đi rừng giấy phép con trong các lĩnh vực nói chung và trong lĩnh vực công nghệ thông tin, viễn thông nói riêng. Minh bạch rõ ràng các điều kiện kinh doanh thì các điều luật như đã quy đinh may ra còn có cơ hội để thực thi đúng bản chất và ý chí của những nhà làm luật.

Bên cạnh đó, việc ban hành một điều luật có ảnh hưởng trực tiếp đến đối tượng điều chỉnh, cần thiết phải lấy ý kiến rộng rãi của dân chúng và đặc biệt là những người kinh doanh. Luật chính là quan hệ xã hội được hình thành từ cuộc sống, vì vậy việc bắt nhịp kịp với cuộc sống để tạo ra những chế định pháp luật vừa sâu sát lại vừa quản lý xã hội một cách hiệu quả là điều các nhà làm luật phải luôn luôn hướng tới”.

Nguồn: Luật sư Nguyễn Duy Hùng