Mỹ – Trung đối đầu trực diện trên biển Đông

Hải quân Trung Quốc hôm 20-5 đã lớn tiếng cảnh báo 8 lần và yêu cầu chiếc máy bay do thám P8-A Poseidon của Mỹ rời khỏi khu vực xung quanh các hòn đảo nhân tạo mà Bắc Kinh đang xây dựng trái phép trên biển Đông.

Tham vọng về vùng đặc quyền quân sự

Cả 8 lần, các phi công Mỹ đều trả lời là máy bay đang bay trên không phận quốc tế cho đến khi phía Trung Quốc xẵng giọng: “Đây là Hải quân Trung Quốc. Đi ngay!”.

Theo đài CNN, đây là lần đầu tiên Lầu Năm Góc công bố đoạn video cho thấy hoạt động xây dựng trái phép của Bắc Kinh ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam cũng như đoạn ghi âm cho thấy sự thách thức của Trung Quốc với máy bay Mỹ. “Chúng tôi vừa bị thách thức cách đây 30 phút và lời thách thức đến từ Hải quân Trung Quốc” – đại úy Mike Parker, chỉ huy phi đội máy bay do thám P8 và P3 của Mỹ ở châu Á, nhấn mạnh. Theo Reuters, cuộc chạm trán lần này, cùng với các cảnh báo trước đó mà Trung Quốc nhằm vào máy bay quân sự Philippines, cho thấy Bắc Kinh có thể đang tìm cách lập một vùng đặc quyền quân sự quanh các đảo nhân tạo.

Nhiều chuyên gia an ninh lo ngại về rủi ro xảy ra đối đầu, nhất là sau khi xuất hiện thông tin Bộ Quốc phòng Mỹ đang xem xét gửi máy bay và tàu chiến đến khu vực 12 hải lý tính từ các đảo nhân tạo này để khẳng định quyền tự do hàng hải. Báo Financial Times (Anh) ngày 20-5 đưa tin Thượng nghị sĩ Ben Cardin Cardin, thành viên Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ, đã ủng hộ mạnh mẽ kế hoạch này vì cho rằng nó sẽ giúp ngăn chặn các hành vi khiêu khích của Trung Quốc. Theo ông Cardin, Bắc Kinh sẽ không dám phản ứng hung hăng với những cuộc tuần tra của Mỹ như đối với các nước láng giềng. Các nguồn tin từ Washington cũng cho biết với việc Lầu Năm Góc lập kế hoạch tuần tra biển Đông, chính quyền Tổng thống Obama đã đánh giá cao tân Bộ trưởng Quốc phòng Ashton Carter.

Một công trình kiên cố mà Trung Quốc xây dựng trái phép trên đảo Huy Gơ thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam Ảnh: Lương Duy Cường

Đẩy mạnh kiềm chế

Phát biểu của ông Cardin là bằng chứng cho thấy chính trường Mỹ đang có sự đồng thuận cao đối với lập trường phản đối những hành động sai trái của Trung Quốc ở biển Đông mà chính quyền Tổng thống Barack Obama theo đuổi.

Tại phiên điều trần của Ủy ban Đối ngoại Thượng viện Mỹ vào tuần rồi, các thượng nghị sĩ đã kêu gọi Washington có phản ứng mạnh mẽ hơn nữa với Bắc Kinh. Một số ứng viên tham gia cuộc đua vào ghế tổng thống Mỹ năm 2016 của cả 2 Đảng Cộng hòa và Dân chủ cũng báo hiệu một lập trường cứng rắn đối với “hành động bắt nạt các nước láng giềng” của Trung Quốc.

Ngoài việc đối đầu trực diện với Trung Quốc ở biển Đông, Mỹ còn đối phó tham vọng của nước này thông qua những động thái khác, mà mới nhất là Hội nghị Các nhà lãnh đạo đổ bộ PACOM (PALS) lần đầu tiên do Hải quân Mỹ tổ chức. Tham gia hội nghị có tư lệnh quân sự của Mỹ và 23 nước, hầu hết đến từ châu Á – Thái Bình Dương nhưng không có Trung Quốc. Hôm 19-5, đại diện các nước có dịp chứng kiến sức mạnh của Hải quân Mỹ khi được đưa đi tham quan tàu tấn công đổ bộ USS Essex và những tàu chiến khác.

Lầu Năm Góc cho biết Trung Quốc không được mời vì điều này vi phạm quy định của một đạo luật cấm trao đổi quân sự với Trung Quốc tại những sự kiện như thế. Tuy nhiên, một quan chức cấp cao Mỹ nói với Reuters rằng PALS là bước đi hướng đến việc kiềm chế Trung Quốc ở khu vực. Có mặt trên tàu USS Essex, ông Martin Sebastian, thuộc Viện Nghiên cứu Hàng hải Malaysia, nhận xét: “Trung Quốc không thể bì được Mỹ ở những hoạt động phức tạp như thế này”.

Không chỉ vậy, mùa hè 2015 sẽ càng nóng bỏng với Trung Quốc khi hoạt động xây đảo trái phép trên biển Đông của nước này nhiều khả năng sẽ bao trùm Hội nghị Thượng đỉnh an ninh châu Á (còn gọi là Đối thoại Shangri-La), dự kiến diễn ra tại Singapore vào tuần sau.

Việt Nam kêu gọi không làm phức tạp tình hình

Tại cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao Việt Nam chiều 21-5, trả lời câu hỏi về việc đài CNN (Mỹ) công bố đoạn video máy bay do thám Mỹ bị Hải quân Trung Quốc phát tín hiệu cảnh cáo 8 lần khi bay trên các hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở quần đảo Trường Sa của Việt Nam, người phát ngôn Lê Hải Bình nêu rõ: “Chúng tôi kêu gọi các nước liên quan đóng góp vào việc duy trì hòa bình, an ninh hàng hải, hàng không ở biển Đông; đồng thời tôn trọng chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán của các quốc gia ven biển phù hợp với luật pháp quốc tế và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), không làm phức tạp thêm tình hình”.

Cũng tại cuộc họp báo, ông Lê Hải Bình khẳng định các cơ quan chức năng sẽ tăng cường quản lý và giám sát chặt chẽ hoạt động khai thác thủy hải sản của ngư dân tại các vùng biển Việt Nam. Đây là câu trả lời dành cho câu hỏi về biện pháp bảo hộ công dân Việt Nam trước việc Trung Quốc đơn phương cấm đánh cá từ 12 giờ ngày 16-5 đến 12 giờ ngày 1-8 trên một phần biển Đông (trong đó có vịnh Bắc Bộ và vùng biển Hoàng Sa của Việt Nam).

Người phát ngôn Lê Hải Bình tiếp tục nhấn mạnh chủ quyền của Việt Nam đối với quần đảo Hoàng Sa. Do đó, việc Trung Quốc tiếp tục đưa tàu tuần tra, tàu du lịch ra khu vực này mà không có sự chấp thuận của Việt Nam là vô giá trị và bất hợp pháp. Riêng về giàn khoan Hải Dương 981 được Trung Quốc đưa trở lại biển Đông gần đây, ông Bình cho biết các cơ quan chức năng của Việt Nam đang theo dõi sát sao.

D.Ngọc

HUỆ BÌNH