Chuyên gia: Thời tiết, thiên tai dị thường ngày càng gia tăng và khắc nghiệt

Mưa lũ tràn về từ tháng 4 thay vì tháng 8 như mọi năm, mùa đông kéo dài hơn, nhiệt độ xuống thấp hơn… Ngày càng nhiều hiện tượng thời tiết bất thường, thậm chí là dị biệt.

Theo báo Thanh Niên, những ngày qua, mưa lũ đổ bộ bất thường vào miền Trung gây những hậu quả nghiêm trọng về người và của khiến tất cả mọi người, kể cả ngư dân – vốn là chuyên gia về thời tiết biển – cũng không khỏi bàng hoàng. 

Mưa lũ dị thường, biển tháng 4 nhưng thời tiết như mùa mưa tháng 9

Các cơ quan cảnh báo của T.Ư trước đó đã có chỉ đạo, cảnh báo cho các địa phương. Tuy nhiên, đối với ngư dân vẫn có yếu tố bất ngờ, bởi đã bước vào mùa khô và đang là đầu vụ đánh bắt nhưng lại nhận một đợt mưa rất lớn, gió lốc khiến người dân không kịp trở tay.

Mưa lớn kéo dài nhiều ngày liền tại các tỉnh miền Trung khiến hầu hết các nơi ngập trong biển nước. Quảng Nam, Quảng Trị, Đà Nẵng, Huế, thậm chí cả Phú Yên… đều bị thiệt hại hết sức nặng nề trong đợt mưa lũ bất thường từ ngày 31/03 – 02/04 này.

Chuyên gia khí tượng thủy văn Lê Thị Xuân Lan đã phải nhận định rằng đợt mưa lũ tại miền Trung vừa rồi là “quá sức dị thường”.

Cụ thể, bà Lan cho biết, thường trong giai đoạn tháng 3 – đầu tháng 4, miền Trung Việt Nam chỉ có không khí lạnh là chính hoặc rãnh thấp xích đạo nằm phía dưới Trường Sa. Sau 4 tháng thì nắng nóng từ tháng 5 tới cuối tháng 8, từ tháng 9 trở đi miền Trung mới bước vào mùa mưa khi có những điều kiện hội tụ như bão, kết hợp dải hội tụ nhiệt đới, kèm theo không khí lạnh và yếu tố địa hình. 

Bà Lan cho biết, nguyên nhân của đợt mưa lũ dị biệt vừa rồi là do sự xuất hiện của vùng áp thấp từ phía Biển Đông, đi sâu vào đất liền tạo không khí lạnh. Áp thấp dạng xoáy rất mạnh gây mưa lớn, bão lũ vào miền Trung giai đoạn giữa mùa khô như thế này là rất hiếm hoi.

Đồng quan điểm với bà Lan, TS Nguyễn Ngọc Huy nhận định biển Đông vào đầu tháng 4 mà có hình thái thời tiết như mùa mưa tháng 9, tháng 10. Không loại trừ khả năng sẽ có những cơn bão sớm từ tháng 4 trên khu vực phía nam của Biển Đông, ông Huy nói và dự báo Biển Đông có khả năng hình thành bão ở khu vực quần đảo Trường Sa từ ngày 07/04 nhưng bão sẽ đi theo quỹ đạo kỳ dị. 

Cụ thể, ông cho biết, gió tây nam ở đới cao bắt đầu thổi mạnh từ ngày 06/04 đẩy không khí lạnh từ Ấn Độ Dương đi qua đất liền phía nam và Nam Trung bộ của Việt Nam nên từ ngày 07/04 sẽ hết mưa ở miền Trung. Tuy nhiên, khả năng cao sẽ hình thành một cơn bão ở khu vực quần đảo Trường Sa.

Do ảnh hưởng của áp cao phía tây đang có xu hướng lấn át áp cao phía đông nên sẽ tạo ‘dòng dẫn đường’ cho bão đi về phía đông thay vì phía tây như quy luật thông thường. Nếu điều này xảy ra thì bão sẽ không vào đất liền của Việt Nam mà đi về phía Philippines. Đây là sự kỳ dị của đường đi cơn bão.

Thời tiết cực đoan trải khắp cả nước

Theo báo cáo hiện trạng Môi trường quốc gia giai đoạn năm 2016 – 2020 của Bộ Tài nguyên – Môi trường, các hiện tượng thời tiết cực đoan diễn ra có quy luật theo mùa nhưng những năm gần đây, hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện quanh năm, kể cả trong những tháng được xem là hiếm có loại hiện tượng này.

Các hiện tượng thời tiết cực đoan trải khắp các miền của đất nước, trong đó điển hình là hiện tượng khô hạn, mưa cực đoan ở miền Trung, hạn hán và xâm nhập mặn ở miền Nam, rét đậm rét hại ở miền núi phía bắc.

Đơn cử, năm 2016, người dân miền Trung và miền Nam đã trải qua đợt hạn hán và xâm nhập mặn lớn nhất trong lịch sử 90 năm vừa qua, ảnh hưởng tới hơn 50 tỉnh, TP trên cả nước, trong đó có 18 tỉnh phải thông báo tình trạng khẩn cấp.

Trong đợt nắng nóng 2019 ở Hương Khê (Hà Tĩnh), nhiệt độ đo được có ngày lên tới 43,4 độ C, mức cao nhất trong lịch sử quan trắc của Việt Nam đến nay.

Năm nay, trước đợt mưa lũ bất thường này thì miền Bắc cũng đã ghi nhận đợt lạnh sâu và kéo dài nhất trong vòng 10 năm qua. 

Theo TS Nguyễn Ngọc Huy, thông thường mùa đông của Việt Nam kéo dài từ tháng 12 năm trước đến tháng 2 năm sau. Từ tháng 3 mới bắt đầu mùa xuân nhưng năm nay mùa xuân đến muộn. Đến tháng tư mới có hình thái thời tiết mùa xuân, và diễn ra ngắn. Nếu so sánh trung bình chung về nhiệt độ thì đợt lạnh của tháng 2 tại miền Bắc lạnh hơn so với trung bình chung của những năm trước 1 – 2 độ C. 

Đến tháng 3, thậm chí cả tháng 4 vẫn còn lạnh và nếu xét đến thời điểm đó thì độ lạnh trung bình chung thấp hơn từ 1 – 5 độ C so với độ lạnh trung bình chung của nhiều năm, trong cùng thời kỳ.

Khẳng định thiên tai bất thường, dị thường chắc chắn sẽ ngày càng gia tăng và khắc nghiệt, bà Lê Thị Xuân Lan nhấn mạnh không còn cách nào khác ngoài việc chung sống với nó. Không chỉ ngư dân mà với cả những người sống trên đất liền, kiến thức dự báo hoặc phòng tránh mưa bão, đối phó với những cơn lốc xoáy, mưa sét… cần phải cụ thể, phổ cập, được nhắc đi nhắc lại trong cuộc sống hằng ngày. Hiểu biết càng nhiều, mức độ thiệt hại sẽ càng giảm.

Trung bộ và Tây nguyên tiếp tục có mưa lớn bất thường

Báo Tin Tức dẫn nguồn tin từ Trung tâm dự báo khí tượng thủy văn quốc gia ngày 03/04, cảnh báo về đợt mưa lớn bất thường quay trở lại ở các tỉnh Trung bộ trong những ngày tới.

Cụ thể, từ sáng 04/04 đến ngày 06/04, các tỉnh từ Thừa Thiên – Huế đến Khánh Hòa và phía đông Tây nguyên có mưa vừa, mưa to, có nơi mưa rất to và giông. Người dân cần đề phòng nguy cơ xảy ra lốc, sét, mưa đá và gió giật mạnh, lũ quét, sạt lở đất.

Theo Văn phòng Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng chống thiên tai, đợt mưa giông bất thường ở các tỉnh Trung bộ kéo dài từ ngày 31/03 – 02/04 đã làm ít nhất 2 người chết, 1 người mất tích và 5 người bị thương. 

Tính đến chiều ngày 03/04, mưa giông ở các tỉnh miền Trung đã làm sập 2 ngôi nhà, 50 ngôi nhà bị tốc mái; 262 thuyền, ghe bị chìm và 2.592 lồng bè bị thiệt hại. Mưa lũ từ Quảng Bình đến Khánh Hòa làm ngập lụt 88.055 ha lúa và 16.177 ha hoa màu…

Trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, trong 3 ngày (từ 31/03 – 02/04) đã xảy ra mưa to đến rất to trên diện rộng. Đây là đợt mưa lũ cực đoan, dị thường và có tính lịch sử, gây thiệt hại nặng nề, khiến gần 10.500 ha lúa và hơn 3.000 ha hoa màu gãy đổ, ngập úng (riêng huyện Hải Lăng có 6.370 ha lúa bị ngập, 200 ha diện tích nuôi thủy hải sản bị thiệt hại); hơn 800 hộ ở huyện Triệu Phong có nhà bị ngập… 

Trên địa bàn tỉnh Bình Định đến ngày 03/04 đã thống kê được 14.344 ha lúa bị đổ ngã, 778 ha lúa và 2.326 hoa màu bị ngập úng trong đợt mưa gió bất thường. Ngoài ra, sóng to, gió lớn đã đánh chìm 77 phương tiện của ngư dân (gồm 2 ca nô, 47 thuyền đánh bắt hải sản, 26 thúng, 2 bè).

Vũ Tuấn (t/h)