Chuyên gia Mỹ cáo buộc Trung Quốc tàn phá sông Mê Kông

Các chuyên gia Mỹ đưa ra dẫn chứng việc Trung Quốc khống chế dòng chảy sông Mê Kông bằng việc xây đập thủy điện, giữ lại nguồn nước, gây hạn hán liên miên cho vùng hạ lưu.

Giữa tháng 4, công ty Mỹ Eyes on Earth (EoE) đã công bố nghiên cứu của họ xung quanh việc Trung Quốc xây thủy điện trên thượng nguồn sông Mê Kông tác động đến phần hạ nguồn như thế nào.

Dữ liệu vệ tinh của EoE cho thấy các đập Trung Quốc giữ nước ở thượng nguồn trong mùa mưa, gây hạn cho khu vực hạ lưu.

Cụ thể, mực nước tại thượng nguồn sông Mê Kông ở tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) trên mức trung bình vào mùa mưa từ tháng 5 – 10/2019. Trong khi đó, mực nước ở hạ lưu sông Mê Kông vào cùng thời điểm này có lúc thấp hơn 3m so với mức cần thiết, cùng lúc phải chịu tình trạng hạn hán nghiêm trọng chưa từng thấy.

“Nó cho thấy Trung Quốc không xả nước ra trong suốt mùa mưa, kể cả việc hạn chế xả nước này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến hạn hán ở hạ nguồn”, ông Alan Basist, lãnh đạo Eyes on Earth cho hay.

Cũng theo dữ liệu vệ tinh của EoE, kể từ khi Trung Quốc hoàn thành đập Nọa Trác Độ năm 2012, 11 đập cùng lúc giữ lại nhiều nước hơn so với giai đoạn 20 năm trước, lượng xả ra ngày càng ít.

“Điều này khiến tần suất, mức độ nghiêm trọng của tình trạng hạn hán ở hạ lưu ngày càng tăng. Thái Lan, Campuchia và Việt Nam đang phải hứng chịu đợt hạn hán tồi tệ nhất trong lịch sử”, ông Alan Basist khẳng định.

‘Chấm dứt kỷ nguyên che đậy thông tin’ của Trung Quốc

Từ trước đến nay, Trung Quốc luôn giữ kín thông tin về việc vận hành 11 con đập thủy điện. “Tuy nhiên, với dữ liệu hình ảnh vệ tinh rõ ràng, chúng ta có thể chứng minh kỷ nguyên che đậy thông tin đã chấm dứt”, chuyên gia Eyler nhấn mạnh.

Sử dụng công nghệ cảm biến đặc biệt SSMI/S để thu thập dữ liệu vệ tinh từ năm 1992 – 2019, EoE có thể ước tính các hồ chứa nước Trung Quốc có tổng công suất hơn 47 tỷ m3.

Bắc Kinh vẫn kiên quyết phủ nhận việc xây đập thủy điện gây hạn hán ở vùng hạ nguồn

Hôm 13/4, Bộ Ngoại giao Trung Quốc bác bỏ nghiên cứu của EoE, cho rằng tỉnh Vân Nam cũng hứng chịu hạn hán nghiêm trọng vào năm ngoái và lượng nước trong hồ chứa tại các đập thủy điện giảm xuống mức thấp nhất trong lịch sử.

Tuy nhiên, các chuyên gia Mỹ đưa ra thêm bằng chứng cho thấy điều ngược lại. Cụ thể, chuyên gia Eyler đưa ra hình ảnh vệ tinh cho thấy đập Cảnh Hồng, đập Nọa Trác Độ từ tháng 5/2019 – 4/2020 có mực nước ở hồ chứa không thay đổi, có tháng còn tăng.

Trong khi đó, khu vực hạ lưu thật sự chịu cảnh hạn hán nghiêm trọng và đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam không có nước ngọt, theo ông Eyler.

Chuyên gia Basist nhấn mạnh: “Dữ liệu vệ tinh với độ chính xác 89% cho thấy Trung Quốc dùng các đập khống chế dòng chảy tự nhiên, hủy hoại hệ sinh thái toàn bộ dòng sông Mê Kông, từ đó đe dọa sinh kế của hàng chục triệu người dân ở khu vực hạ lưu”.

Được biết, chính quyền Trung Quốc không có hiệp ước chính thức với các nước hạ lưu nhưng luôn hứa hẹn sẽ hợp tác quản lý dòng sông dài 4.350 km.

Vào tháng 1/2020, mực nước sông Mekong giảm đến hơn nửa vì đập Cảnh Hồng của Trung Quốc giảm độ xả nước để thử thiết bị điện. Điều này khiến tình trạng ngập mặn ở các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam thêm nghiêm trọng, theo BBC.

“Các đập Trung Quốc hiếm khi được yêu cầu vận hành để sản xuất điện. Tuy chưa có bằng chứng nhưng chúng tôi không thể loại trừ khả năng Trung Quốc chuyển nước từ thượng nguồn sông Mê Kông vào các lưu vực khác để phục vụ tưới tiêu nội địa hoặc mục đích khác. Trung Quốc từng có dự án chuyển nước Nam – Bắc trị giá 62 tỷ USD”, ông Eyler nói.

Ủy hội Sông Mê Kông và Cơ chế hợp tác Mê Kông – Lan Thương đang phối hợp điều tra để xác định nguyên nhân thật sự của đợt hạn hán năm 2019.

“Nghiên cứu của EoE đưa ra bằng chứng rõ ràng cho bất kỳ luận điểm nào còn nghi ngờ về tác động của các con đập Trung Quốc”, ông Eyler nhấn mạnh.

Vũ Tuấn (t/h)