Hóa giải một huyền bí về thú ở Việt Nam

Trong
suốt hơn 65 năm qua, Dơi thùy tai to (tên khoa học là Paracoelops
megalotis) đã tồn tại như một huyền bí về thú ở Việt Nam. Nhiều chuyên
gia và một số tổ chức đã dành sự quan tâm đặc biệt, đã đầu tư kinh phí
để tìm kiếm Dơi thùy tai to trong các hệ sinh thái tự nhiên của nước ta
nhưng không thu được kết quả.

Giờ đây, huyền bí ấy đã được TS. Vũ
Đình Thống, Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật (Viện Khoa học và Công
nghệ Việt Nam) cùng với các nhà khoa học Anh, Pháp, Đức và Cộng hòa
Ai-len làm sáng tỏ trong một công trình nghiên cứu đăng trên tạp chí
Zootaxa.

Nguồn cội của huyền bí

Vào năm
1945, một người Pháp tên là André David-Beaulieu thu được một cá thể dơi
ở Thành phố Vinh (tỉnh Nghệ An). Mẫu vật đó đã được xử lý thành một
tiêu bản mẫu khô với số hiệu MNHN-ZM 1947-644  nhằm phục vụ công tác
nghiên cứu và trưng bày tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Pháp ở
Pari (MNHN).

Năm 1947, ông Jean Dorst khi đó là giám đốc Bảo tàng đã
phân tích và mô tả mẫu vật khô nêu trên. Theo ông, mẫu dơi đó thuộc họ
dơi nếp mũi (Hipposideridae) và khác tất cả những loài dơi đã biết.

Dơi nếp mũi xinh có tên khoa học là Hipposideros pomona _ Vũ Đình Thống

Cụ
thể, trong họ Dơi nếp mũi, chỉ duy nhất giống Coelops không có đuôi và
màng đuôi kém phát triển. Mẫu dơi thu ở Vinh có đặc điểm của giống
Coelops vì không có đuôi nhưng khác biệt giống Coelops vì có màng đuôi
rất phát triển. Do vậy, ông đã phân loại mẫu dơi đó thuộc một giống mới
với tên khoa học là Paracoelops (tiền tố “Para” trong tiếng Latinh có
nghĩa là “tương tự”, “song song”…).

Mặt khác, mẫu dơi thu ở Vinh có loa
tai rất phát triển nên ông đặt tên loài là “megalotis” (“mega” có nghĩa
là to, rộng; “lotis” có nghĩa là loa tai). Nội dung mô tả giống và loài
dơi mới được đăng trên bản tin của MNHN.

Dưới góc nhìn khoa học

Kể
từ năm 1947, Dơi thùy tai to được đánh giá là một giống và là loài dơi
đặc hữu của Việt Nam vì không có bất kỳ ghi nhận bổ sung nào trên phạm
vi toàn thế giới. Nhiều chuyên gia và một số tổ chức ở trong và ngoài
nước đã dành sự quan tâm đặc biệt đối với loài dơi này. Nhiều dự án điều
tra dơi với phạm vi và quy mô sâu rộng đã được thực hiện ở các khu vực
khác nhau thuộc miền Trung với mục đích tìm kiếm Dơi thùy tai to trong
các hệ sinh thái tự nhiên.

Do vậy, Dơi thùy tai to đã được đưa vào Sách
đỏ Việt Nam năm 2000 và năm 2007. Trong Danh lục đỏ của Hiệp hội Bảo tồn
Thiên nhiên của thế giới, Dơi thùy tai to đã được xếp ở cấp “CR” (cực
kỳ nguy cấp) từ năm 1996 đến năm 2007 và từ năm 2008 đến nay được xếp ở
cấp “DD” (thiếu dẫn liệu).

Ngày 07 tháng 7 năm 2010, TS. Vũ Đình
Thống đã đến Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Pháp ở Pari để nghiên
cứu, kiểm tra mẫu MNHN-ZM 1947-644. Kết quả kiểm tra, phân tích và
nghiên cứu cho thấy: mô tả của tác giả Jean Dorst không phản ánh sác
thực đặc điểm của mẫu dơi đó.

Thực tế, đuôi của cá thể dơi đã bị rút ra
trong quá trình làm mẫu khô. Trên màng đuôi, dấu vết của đuôi không hiện
ở mặt bụng nhưng hiện rõ trên mặt lưng. Mặt khác, kích cỡ và đặc điểm
của loa tai tương tự như tai của một số loài dơi đã biết ở Việt Nam.

Căn
cứ vào kết những dẫn liệu tích chi tiết đặc điểm hình thái ngoài, cấu
trúc xương và răng của mẫu vật, TS. Vũ Đình Thống và đồng sự đưa ra kết
luận: giống Paracoelops và loài Paracoelops megalotis thực chất là kết
quả phân loại sai một mẫu vật không hoàn chỉnh thuộc loài Dơi nếp mũi
xinh có tên khoa học là Hipposideros Pomona. Ngày 03 tháng 10 vừa qua,
kết quả của công trình nghiên cứu đó đã chính thức được công bố trên Tạp
chí Zootaxa, số 3505.

Theo Đất Việt

(vtc.vn)