Văn hóa Bắc Âu qua những con tàu của người Viking

Người Viking có thể vỗ ngực tự hào rằng thành tựu vĩ đại nhất của họ chính là những con tàu và kĩ nghệ đóng tàu thuộc vào hạng chuyên nghiệp nhất thế giới.

Họ không phải những người đầu tiên biết đóng tàu biển, nhưng họ thực sự cấu trúc nên những chiến hạm tốt nhất trong thời kì đó. Vậy điều gì đã làm nên danh tiếng lẫy lừng ấy?

Người Viking sử dụng hai dạng tàu chủ yếu: drakar (trong tiếng Na Uy nghĩa là con rồng) thuộc dạng tàu chiến, còn knarr là tàu buôn thông thường.

Tàu Brakar

“Tàu Viking dài” (longship) là cách gọi khác của tàu drakar. Nó là một phần quan trọng trong những nét khắc họa nổi tiếng về chân dung người Viking. Đây là dạng tàu chiến phổ biến với tốc độ chạy nhanh hơn hẳn các tàu khác, được dùng trong các cuộc chinh chiến hay thám hiểm. Thiết kế tàu được hoàn thiện dần từ thế kỉ 9 đến thế kỉ 13. Có những đặc điểm khiến dạng tàu này trở nên đặc biệt trong mắt mọi người, không lẫn vào đâu được:

– Có rất nhiều mái chèo trải dài suốt thân tàu nhằm hỗ trợ tăng tốc độ và giữ tốc độ trong trường hợp lặng gió.

– Phần mũi tàu thường chạm rồng hoặc rắn, hai loài vật linh thiêng trong thần thoại Bắc Âu cổ xưa. Phần này thường nhỏ hơn các phần tàu còn lại để cập cảng dễ dàng hơn và nương theo sóng lớn.

– Phần thân tàu dài (18 – 25m) và hẹp, được làm từ những mảnh gỗ sồi gối chồng lên nhau và đóng lại bằng đinh tán. Kiểu cấu trúc này vừa vững chắc, vừa có độ linh hoạt nhất định, hai điều kiện cần thiết cho một chiến thuyền ngoài đại dương.
– Đáy tàu khá nông và bằng phẳng giúp tàu có thể đáp trên bờ biển.
– Cột buồm cao từ 18 – 20m, được làm bằng gỗ sồi chắc chắn để có thể chịu đựng cuồng phong trên biển.
– Cánh buồm kiểu Vikings hình vuông, làm bằng vải lanh trắng, vẽ hình rồng hoặc rắn. Trong thần thoại Bắc Âu, Jordmungand là con rắn khổng lồ sống dưới đại dương, dài đến mức có thể uốn quanh trái đất rồi ngậm lại đuôi của mình. Nó thường gây hại cho tàu bè trên biển.

Tàu knarr

Tàu knarr tuy tốc độ thấp hơn nhưng lại có thiết kế “dân dụng” hơn hẳn drakar. Một chiếc knarr chứa 20 – 30 người, bình thường có thể đi từ biển Bắc Đại Tây Dương đến Greenland hoặc biển Baltic với tốc độ 120km/ngày. Ngoài những đặc điểm cơ bản và thân tàu, cột buồm như drakar, knarr có những điểm khác biệt như:

– Không có mái chèo (để tiết kiệm diện tích chứa hàng hóa) nên phụ thuộc hoàn toàn vào sức gió.
– Phần thân tàu ngắn và rộng, lòng tàu sâu làm tăng khả năng chuyên chở lên đến 24 tấn.

Tàu karve là một phiên bản nhỏ hơn nữa của knar, thường dùng để chuyên chở người và hàng hóa ở những vùng nước rất cạn.

Tàu trong văn hóa Viking

Những con tàu Vikings gắn liền với cuộc sống của người dân Scandinavia theo đúng nghĩa đen của nó. Vùng Scandinavia với địa hình bị cắt xẻ mạnh bởi sự xâm lấn của biển, thêm vào đó là khí hậu khắc nghiệt không hề thuận lợi cho việc trồng trọt, vì vậy trao đổi giao thương đường biển và đánh bắt thủy hải sản trởi thành nghề nghiệp chính. Tàu thuyền trở nên ưu thế trong khu vực này, các quốc gia Bắc Âu cạnh biển từ đó phát triển mạnh một lực lượng tàu thiện chiến nắm quyền kiểm soát cả khu vực. Bằng chứng đầu tiên là sự phát hành đồng Hedeby của hoàng gia Đan Mạch xưa với huy hiệu là tàu Viking dài.

Những quý tộc hoặc chiến binh anh dũng trong tộc người Vikings được hưởng đặc ân hỏa thiêu trên chính con thuyền của họ. Phong tục này cũng bắt nguồn từ thần thoại Bắc Âu khi thần quang minh Balder bị ám sát và được hỏa thiêu trên chính con tàu Hringhorn của người. Trên tàu thường có con ngựa chiến của người quá cố, tài sản của cải quý giá của họ và tù binh chiến tranh để đem theo về thế giới bên kia. Khi tàu trôi ra khỏi bờ, người ta sẽ bắn tên lửa vào chiếc thuyền để hỏa thiêu, toàn bộ con thuyền sẽ yên nghỉ dưới đáy đại dương.

Một cách tuẫn táng khác cực kì “công phu” và độc đáo hơn nữa là toàn bộ con thuyền sẽ được chôn dưới đất như một mộ phần khổng lồ cho người đã khuất. Ở Đan Mạch đã khai quật được một “ngôi mộ” đặc biệt như thế ở Ladbyhoj. Chủ nhân của tàu Ladby này được chôn cùng 11 con ngựa và 4 con chó.

Hiện nay, mỗi nước thuộc khu vực Bắc Âu đều xây dựng bảo tàng lưu trữ xác những tàu Vikings khai quật được. Ở Na Uy có bảo tàng Vigeland, ở Đan Mạch có bảo tàng Roskilde,… Tuyệt vời hơn nữa, năm 2000, Ireland đã nhờ các chuyên gia thiết kế nên tàu tuần du trên biển Sea Stallion mô phỏng chính xác thiết kế của tàu drakar. Con tàu hoàn thành sau 4 năm, vừa thực hiện mục đích tuần du, vừa là dịp quảng bá cho nền văn hóa Vikings đặc sắc của vùng đất Bắc Âu này.

Theo LS