Truyền thuyết về anh hùng Ivan Tsarevich, con Chim Lửa và Sói Xám

Ivan Tsarevich là một nhân vật anh hùng chính diện của nhiều câu chuyện dân gian, huyền thoại và truyền thuyết nổi tiếng của Nga. Đôi khi Ivan là con trai của một nông dân, đôi khi anh lại là con trai của một Sa hoàng, nhưng anh luôn là người nhỏ tuổi nhất trong số ba người con trai.

Trong khi hai người anh trai luôn thất bại vì thiếu kinh nghiệm hoặc do mang lòng hận thù, Ivan lại luôn thực hiện thành công sứ mệnh của mình. Nhiều truyện dân gian kể về cuộc chạm trán giữa Ivan với những sinh vật thần thoại – cả thiện lẫn ác. Một trong những sứ mệnh nổi tiếng nhất của anh có tên là Câu chuyện của Ivan Tsarevich, con Chim Lửa và Sói Xám.

Truyền thuyết kể rằng, Sa hoàng Vislav có một vườn cây ăn quả tuyệt đẹp mà ông rất đỗi tự hào. Một buổi sáng, khi đi bộ giữa những hàng cây táo, Sa hoàng nhận ra có ai đó đã lẻn vào vườn và ăn cắp táo của mình. Tức giận, ngài liền lệnh cho lính gác lục soát vườn cây ăn quả; tuy nhiên, họ không bắt được thủ phạm, và kẻ đó vẫn cứ tiếp tục trộm táo mỗi đêm. Sa hoàng bắt đầu cảm thấy nản lòng.

Ba người con trai nói: “Thưa cha, xin cha đừng buồn, chính chúng con sẽ đi canh gác khu vườn”. Đêm đó, Dmitry – con trai lớn nhất – đứng canh gác khu vườn, nhưng đến nửa đêm đã ngủ thiếp đi. Sáng hôm sau, Sa hoàng hỏi anh: “Sao rồi, con có nhìn thấy thủ phạm không?” Dmitry nói: “Không, thưa cha. Cả đêm con không ngủ, mắt không khi nào nhắm lại, nhưng con không thấy ai cả”.

Tối hôm sau, đến lượt người con giữa là Vasiliy canh gác khu vườn, nhưng đến nửa đêm anh cũng ngủ thiếp đi. Sáng hôm sau, Sa hoàng hỏi: “Thế nào, con có phát hiện ra thủ phạm không?” Vasiliy đáp: “Không, thưa cha. Cả đêm con cũng không ngủ, mắt lúc nào cũng mở thao láo, nhưng vẫn không thấy gì ạ”.

Đêm thứ ba đến phiên người con út Ivan canh gác khu vườn. Thời gian trôi thật chậm và Ivan bắt đầu buồn ngủ. Tuy nhiên, anh hiểu được tầm quan trọng của việc mình đang làm nên đã lấy sương từ đám cỏ để lau đi cơn buồn ngủ trên đôi mắt mình. Không lâu sau khi bước vào thời điểm nửa đêm, một con Chim Lửa bay đến vườn cây ăn quả. Và “đột nhiên, cả khu vườn sáng lên như thể có một nghìn ánh đèn chiếu sáng”. (Polenov, 2016).

Chim Lửa hạ cánh nhẹ nhàng trên cây táo và bắt đầu ăn. Ivan chạy đến túm lấy đuôi con chim nhưng nó đã kịp bay đi, chỉ để lại một chiếc lông đuôi quý giá trong tay Ivan. Sáng hôm sau, Sa hoàng lại hỏi: “Sao rồi, lần này con có bắt được thủ phạm không?”. Ivan đáp: “Thưa cha, con đã biết được thủ phạm phá phách khu vườn của chúng ta rồi ạ. Đây là thứ mà thủ phạm đã bỏ lại, mời cha xem qua. Thưa cha, đó chính là một con Chim Lửa”.

Phần còn lại của câu chuyện (rất thú vị và bạn có thể tiếp tục theo dõi trong các đường link ở cuối bài viết này) kể về việc Ivan và các anh em của mình ra sức bắt con Chim Lửa tuyệt diệu kia như thế nào. Khỏi phải nói, Dmitry và Vasiliy đã thất bại trong chuyện này. Trong khi đó, Ivan đã lấy lòng được Sói Xám và nó đã giúp chàng hoàn thành nhiệm vụ của mình. Cuối cùng, Ivan quay về trình lên cha không chỉ con Chim Lửa mà còn thêm cái lồng vàng của nó, một con ngựa bờm vàng với dây cương được nạm đá quý, cùng một nàng công chúa xinh đẹp nhất vùng tên là Elena Prekracnaya. Trong lúc du ngoạn đó đây trên lưng Sói Xám, Ivan và Elena đã phải lòng nhau, và sau vài lần thoát chết, họ đã sống hạnh phúc mãi mãi về sau theo như đoạn kết của câu chuyện.

Câu chuyện về Ivan Tsarevich, con Chim Lửa và Sói Xám mang một vài yếu tố then chốt được tìm thấy trong các thần thoại cổ đại khác bao gồm truyện cổ tích Ailen “The Greek Princess and the Young Gardener”, truyện cổ tích Thụy Điển “The Bird ‘Grip” và chuyện cổ tích Swahili “The Nunda, Eater of People”. Tất cả những câu chuyện này được phân vào loại truyện 550 “cuộc truy bắt chim vàng/ chim lửa” trong hệ thống phân loại Aarne – Thompson (một chỉ số được sử dụng để sắp xếp và phân tích các câu chuyện khác nhau). Chim Lửa là những sinh vật thần thoại đến từ vùng đất xa xôi và có thể mang lại phước lành hoặc sự nguyền rủa cho những người tiếp xúc với nó. Trong trường hợp của Ivan Tsarevich, Chim Lửa đã mang lại may mắn cho anh.

Chim Lửa thường được miêu tả giống như khổng tước nhưng thay vì có lông màu xanh dương và xanh lục, lông của Chim Lửa lại có màu đỏ tươi, cam và vàng, như lửa trại hoặc ngọn lửa hỗn loạn. Con chim lộng lẫy xuất hiện và làm bừng sáng màn đêm, trong một số câu chuyện, những chiếc lông vẫn tiếp tục phát sáng ngay cả khi không còn trên thân con chim. Hầu hết các cuộc truy bắt Chim Lửa thường theo mô típ nhân vật chính được phái đi tìm kiếm sinh vật thần thoại này sau khi cha của họ hay người cai trị vương quốc phát hiện ra một chiếc lông. Người cha hoặc vị vua đó khao khát sở hữu con chim để nâng cao vị thế và / hoặc vận mệnh của họ, nhưng người anh hùng sẽ thực hiện việc truy bắt đó vì lý do cao quý, xem đó như sứ mệnh, một cuộc phiêu lưu hoặc do tò mò. Cuộc hành trình tìm kiếm Chim Lửa rất gian nan và thường sẽ có một sinh vật màu nhiệm đồng hành với nhân vật chính, thường là một con vật khác. Trong câu chuyện của Ivan Tsarevich, anh đã được một con Sói Xám hỗ trợ.

Sinh vật Sói thường khá mơ hồ trong thần thoại so với Chim Lửa. Đôi khi chúng là sinh vật tốt, giống như con sói Greco-Roman nuôi dưỡng Romulus và Remus; nhưng đôi khi cũng ác độc, như trong truyền thống của người Zoroastria, sói là tạo vật của phù thủy Ahriman độc ác. Những con sói trong huyền thoại Slavic dường như cũng mơ hồ như vậy; chúng có thể tốt hoặc xấu, nhưng luôn cao quý và dũng mãnh.

>>> Những truyền thuyết về “mỹ nhân ngư” của Trung Quốc

>>> Truyền thuyết hoa Ưu Đàm Bà La: Thánh hoa 3.000 năm mới nở một lần

Hồng Liên, theo Ancient Origins