Ô nhiễm không khí gây bệnh tim mạch và giảm thọ

Ô nhiễm không khí là một thách thức quan trọng cho sức khỏe cộng đồng. Theo Cơ quan Môi trường Châu Âu (AEE), các chứng bệnh tim mạch và chứng nhồi máu cơ tim là nguyên nhân chính (chiếm tỷ lệ đến 80%) các ca chết sớm do ô nhiễm không khí tại Châu Âu, trên cả các chứng bệnh về phổi và ung thư.

Tại Châu Âu, ô nhiễm không khí là thủ phạm chính của 400.000 ca tử vong sớm mỗi năm. Còn nếu gộp chung cả thế giới, con số nạn nhân vì ô nhiễm ước tính lên đến hơn 2 triệu người. Riêng tại Trung Quốc và Ấn Độ, giả như hai Quốc gia này áp dụng các chuẩn về khí thải các phân tử hạt bụi siêu nhỏ do Tổ chức Y tế Thế giới WHO khuyến cáo, thì cũng có thể cứu được 1,4 triệu người không bị chết sớm mỗi năm, theo như một nghiên cứu do đại học Minnesota thực hiện, công bố trên Environemental Science & Technology. Một con số không phải là không đáng kể, ngang bằng với số nạn nhân của HIV/SIDA hằng năm trên thế giới.

Ông Joshua Apte, người hướng dẫn chương trình nghiên cứu các phân tử có kích thước nhỏ hơn 2,5 micro mét, tức nhỏ hơn bề dày một sợi tóc đến 10 lần, cho biết với kích cỡ cực kỳ nhỏ bé, các hạt bụi phân tử dễ dàng thâm nhập vào phổi, thông qua các mạch máu, gây tổn hại hệ hô hấp.

Ô nhiễm không khí tăng rủi ro các chứng bệnh tim mạch

Việc phơi nhiễm các phân tử bụi (do lửa củi, trung tâm điện than, xe cộ, khí thải công nghiệp…) làm tăng rủi ro chứng nhồi máu cơ tim, các bệnh tim mạch, hô hấp hay thậm chí các chứng ung thư. Trả lời các câu hỏi trên antenne đài RFI, giáo sư Daniel Thomas, chuyên gia tim mạch bệnh viện Pitié Salpêtrière, Paris, giải thích:

“Theo bản năng, khi ta hít thở phải không khí ô nhiễm, và những triệu chứng liên quan đến sự ô nhiễm đó chủ yếu cũng được cảm nhận như là những triệu chứng của bệnh đường hô hấp: khó thở, cảm thấy nhoi nhói ở phần hầu, … Tất cả những dấu hiệu đó đều được xem như là của bệnh đường hô hấp. Mặt khác, khi ta hít vào không khí đi xuống phổi, ta có cảm giác tất cả đều có liên quan đến hệ hô hấp. Thế nhưng, ít ai chú trọng đến việc không khí ô nhiễm đó cũng các những tác động lên các mạch máu và mối tương quan. Chúng cũng nguy hiểm như là khói thuốc lá”.

Theo bác sĩ, quy trình gây ra các bệnh tim mạch do ô nhiễm không khí gồm có ba cơ chế như sau :

“Tương tự như thuốc lá, tiến trình gây bệnh gồm ba bước:

Đầu tiên hết không khí ô nhiễm tác động lên các khả năng giãn nở và co thắt của các mạnh máu. Dưới tác động của không khí ô nhiễm, của thuốc lá, các mạch máu đã bị giảm kích cỡ, gây cản trở lưu thông huyết mạch.

Điểm thứ hai, những hiệu ứng lên sự đông máu. Ô nhiễm có thể dẫn đến khả năng máu bị đông lại hình thành những cục máu đông ở động mạch. Hiện tượng này có thể xảy ra cực kỳ bất ngờ. Mọi tai nạn tim mạch cũng như là chứng nhồi máu cơ tim ở những người hút thuốc trẻ tuổi. Thế thì, không khí ô nhiễm vận hành tương tự. Hiện tượng ô nhiễm tạo ra khả năng máu bị đông lại một cách dễ dàng hơn ở động mạch, nguyên nhân chính của chứng nhồi máu cơ tim.

Điểm thứ ba, cũng là điểm khó hiểu nhất, hiện tượng viêm nhiễm ở mọi bộ phận cơ thể. Hiện tượng viêm nhiễm này ban đầu tác động lên các chức năng của mạch máu, nhất là có những tác động gây bất ổn ở những mảng xơ vữa ở động mạch. Những mảng xơ vữa ở động mạch được hình thành do các chứng bệnh cholesterol, cao huyết áp, tiểu đường.

Đó là những yếu tố phổ biến gây ra chứng bệnh tim mạch. Những mảng xơ vữa đó hoàn toàn yên lặng chừng nào chúng không làm tắc nghẽn động mạch. Nhưng dưới hiệu ứng của ô nhiễm, chúng có thể tạo ra điểm máu đông, lúc đó có thể dẫn đến tai nạn cấp tính. Trên đây là ba cơ chế này đi cùng với hiện tượng ô nhiễm, bất kể đó là loại hóa chất gây ô nhiễm nào được nói tới khí ga hay những hạt bụi phân tử. Điều đó có nguy cơ gây ra các chứng bệnh tim mạch”.

Luân Đôn : Không khí ô nhiễm làm 25 người chết sớm mỗi ngày

Giới khoa học đều biết rằng ô nhiễm không khí khiến người ta giảm thọ. Kết quả công bố thực sự gây chấn động tại Anh với những con số cụ thể. Nghiên cứu này chỉ ra hai thủ phạm chính làm trên 9.400 người sống ở London chết sớm là PM 2.5 và NO2 (ôxit nitơ).

Giới chuyên gia cho rằng đây là nghiên cứu số liệu đầu tiên trên thế giới, liên kết giữa các ngành khoa học về môi trường và hóa chất với kết quả khám nghiệm y khoa. King’s College là trường đại học nổi tiếng ở London chuyên về nghiên cứu liên ngành, vì cơ cấu của trường có đủ từ các ngành khoa học xã hội và nhân văn cho đến y dược và toán lý hóa.

Một trong số những loại chất độc trong không khí được chú ý đặc biệt là ôxít nitơ mà dạng hóa học thường gặp nhất là NO2 và khi trộn với hơi nước sẽ thành axít nitric HNO3 gây hại cho phổi. Nghiên cứu của King’s College dựa trên các số liệu từ năm 2010 xác định 5.900 bị chết sớm vì hợp chất này, chủ yếu thải vào không khí từ động cơ diesel, tức là chủ yếu từ các loại xe tải và xe buýt trong thành phố, cũng như một số loại xe con lắp động cơ diesel.

Hợp chất thứ hai được gọi chung là PM2.5, tức là viết tắt của chữ particulate matter dùng để chỉ các loại bụi, cả ở dạng lỏng lẫn khối chất rắn, có thể là chất hữu cơ hay kết cấu vật lý có kích thước nhỏ hơn 2,5 micro mét. Từ năm 2013 một khảo sát ở châu Âu xác nhận mối liên quan giữa các loại vật thể có kích thước dưới 10 micro mét trong không khí với bệnh ung thư phổi, và nguy hiểm nhất là loại bụi PM2.5 vì với kích thước nhỏ sẽ thâm nhập sâu hơn vào trong phổi.

Khảo sát của King’s College ghi nhận có 3.537 người bị chết sớm vì các loại bụi này, bao gồm cả các nguyên nhân tim mạch. Tổng cộng lại có 9.416 người ở London bị chết sớm trong năm 2010 vì hai loại chất thải nguy hiểm này. Nhưng đó mới chỉ riêng London. Con số người chết trên toàn nước Anh lên đến 80.000 người. London, Birmingham và Leeds là ba thành phố lớn nhất của nước Anh và cả ba thành phố này đều liên tục vượt quá tiêu chuẩn cho phép của EU về nồng độ NO2 trong không khí.

Có đến một nửa số xe được bán ra hiện nay ở Châu Âu dùng động cơ diesel, không chỉ là xe tải hay xe buýt mà còn rất nhiều xe con. Vậy thì sao?

Ngay trước ngày công bố kết quả nghiên cứu khoa học ủy ban môi trường của London đưa ra một báo cáo chỉ trích các loại động cơ diesel và khuyến khích người mua xe nên chọn động cơ xăng, được cho là tiên tiến và sạch hơn rất nhiều. Tiếp theo đó bản tin kinh doanh của BBC News dẫn lời của trung tâm nghiên cứu ở Brussels về mối quan tâm giữa giao thông và môi trường giáng một đòn nặng vào ngành sản xuất động cơ diesel, rằng ngành công nghệ xe hơi nỗ lực rao bán loại động cơ này vì đầu tư quá nhiều tiền vào công nghệ sai lầm.

Nếu chú ý thì chúng ta sẽ thấy đa số xe con sản xuất hay tiêu thụ ở thị trường Anh, đặc biệt là dòng xe bán chạy nhất hiện nay Nissan Quasqai, nếu dùng động cơ diesel đều là sản phẩm của hãng xe Pháp Renault. Cho nên nếu dư luận tẩy chay động cơ diesel của Pháp thì các hãng xe ở Anh sẽ không thiệt hại gì.

Việc chống động cơ diesel cũng liên quan đến chính sách của bộ trưởng tài chính thời đảng Lao Động còn nắm quyền vào năm 2001 Gordon Brown, được cho là đã khiến cho 11 triệu người Anh bị dẫn dụ nhầm lẫn để mua xe có động cơ diesel. Tuy nhiên, vấn đề chính có thể không hẳn là do loại động cơ nào, mà là do máy móc không được bảo trì đều đặn, ví dụ như khi xe chạy diesel thiếu hoặc hỏng bộ lọc khí, và thậm chí một số xưởng sửa xe còn cố tình giúp tài xế tháo bỏ hệ thống này để tiết kiệm nhiên liệu và động cơ bốc hơn.

Ở Châu Âu có xu hướng muốn bỏ cả động cơ xăng lẫn động cơ diesel để sử dụng khí đốt, bên cạnh các loại xe điện dù giá cao nhưng đang ngày càng thêm phổ biến, đặc biệt là động cơ hỗn hợp vừa điện vừa xăng. Tuy nhiên, nhà máy điện với công nghệ cũ là nguồn chất thải nguy hiểm còn cao hơn xe cộ trên đường. Do vậy, có thể thấy vấn đề khí thải sẽ trở thành câu chuyện sẽ được tranh cãi gay gắt ở Anh, nhưng trước mắt chưa có giải pháp nào mang tính thuyết phục.

Theo vi.rfi.fr