Nga tước vai trò trung gian của Ukraine trong đường khí đốt đến châu Âu

Sau khi Nga thông báo đạt thỏa thuận xây đường ống dẫn khí đốt đến biên giới Thổ Nhĩ Kỳ – Hy Lạp hồi cuối năm 2014, giới phân tích nhận định dự án này mang động cơ chính trị nhiều hơn là kinh tế.

Với dự án này, Nga có ý định chấm dứt cung cấp khí đốt cho châu Âu thông qua đường ống ở Ukraine trong 3 năm tới.

Cụ thể, Nga sẽ dùng đường ống công bố trên để đưa khoảng 60 tỉ m³ khí đốt, chiếm 40% lượng xuất khẩu sang châu Âu, đến biên giới Thổ Nhĩ Kỳ – Hy Lạp. Việc phân phối tiếp theo, trong đó có xây dựng đường ống mới, là trách nhiệm của EU.

Theo giới phân tích, mục tiêu của dự án này không nhằm bán thêm khí đốt hoặc vận chuyển hiệu quả hơn mà là loại bỏ vai trò trung gian của Ukraine.

Theo trang tin The Christian Science Monitor (Mỹ), Nga đã xem Ukraine là đối tác vận chuyển không đáng tin kể từ khi xảy ra cuộc Cách mạng Cam năm 2004. Cuộc chiến khí đốt giữa 2 nước từng khiến châu Âu lãnh đủ trong 2 năm 2006 và 2009 do nguồn cung bị gián đoạn.

Nga chỉ mới đạt phân nửa mục tiêu nói trên vào năm 2011, thời điểm đường ống Nord Stream (Dòng chảy phương Bắc) chạy dưới đáy biển Baltic để đưa khí đốt trực tiếp đến Đức, khách hàng quan trọng nhất của Moscow, đi vào hoạt động. Dự án South Stream (Dòng chảy phương Nam), dùng để cung cấp khí đốt trực tiếp cho khách hàng ở Trung và Nam Âu, đã bị Moscow hủy vào tháng 12 do căng thẳng liên quan đến Ukraine.

Sự thật là cả Nga và Thổ Nhĩ Kỳ chưa đạt được thỏa thuận đầy đủ về đường ống nói trên, cũng tức là vẫn chưa rõ thời điểm bắt đầu dự án được cho là tốn kém và kéo dài nhiều năm này.

Một số nhà bình luận Moscow cho rằng, đây là bước đi “khôn ngoan” bởi nó không chỉ làm những nước châu Âu có lập trường chống Nga bối rối mà còn tăng vị thế mặc cả của nước này đối với EU.

Tuy nhiên, trong khi cây bút Lawrence Williams của Mineweb cho rằng, việc ngừng vận chuyển khí đốt bằng đường ống qua Ukraine là “một sự leo thang mà EU chưa chuẩn bị tốt để đối phó”, thì ông Mikhail Krutikhin, một chuyên gia tại Công ty Tư vấn năng lượng RusEnergy của Nga, lại đánh giá những chính sách của Điện Kremlin chỉ là phản ứng rời rạc trước sự đoàn kết của EU trong việc duy trì các biện pháp trừng phạt Nga.

“Dự án Thổ Nhĩ Kỳ chỉ mới là ý tưởng. Dường như Điện Kremlin chỉ đang tìm cách tống tiền châu Âu, trong khi họ có thể đánh mất thị trường lớn nhất của mình… Với tôi, bước đi này thể hiện sự tuyệt vọng chứ không khôn ngoan chút nào”, ông Krutikhin lo ngại.

Tương tự, trang tin Business Insider nhận định, Moscow đang mất dần sự thống trị đối với thị trường khí đốt châu Âu. Hai yếu tố từng giúp khí đốt Nga duy trì thế độc tôn, các chính sách của châu Âu và mùa đông giá rét, đều đã thay đổi.

Vào năm 2009, EU thông qua quy định không cho Nga vừa sở hữu vừa kiểm soát các đường ống khí đốt đi qua lãnh thổ khối này. EU cũng luôn tìm cách đa dạng hóa nguồn cung, đồng thời tạo liên kết mới giữa các nước phụ thuộc vào khí đốt Nga để độc lập hơn. Hơn nữa, mùa đông năm nay không quá khắc nghiệt nên mức tiêu thụ ở châu Âu còn thấp trong khi lượng dự trữ vẫn dồi dào.

Theo NLĐ