Nâng bút mưa liền tạnh, vẽ chữ là họa tâm

Thư pháp là nghệ thuật vẽ chữ giàu biểu cảm, thư pháp gia chân chính là người có hàm dưỡng, do đó nét bút vẽ ra có thể hô phong hoán vũ, hay nói đúng hơn rằng vẽ chữ chính là họa tâm.

Kỹ thuật viết chữ của Trung Hoa là độc nhất vô nhị, truyền thừa nội hàm tinh thần hàng ngàn năm

Người ta vẫn thường nói: “Văn chương thiên cổ sự, thư pháp vạn niên truyền”, ý nói rằng văn chương là chuyện muôn đời, thư pháp chính là thứ được lưu truyền vạn năm. Bất kể thư pháp đã trải qua binh lửa chiến loạn, hay triều đại thay đổi, đều dùng sức sống mãnh liệt để diễn giải lịch sử cùng những câu chuyện cuộc sống.

Thư pháp Trung Hoa giữ vị trí độc tôn bởi nét chữ đặc trưng giàu nội hàm, dù trắng hay đen, trong thiên biến vạn hóa, thể hiện trọn vẹn tinh thần sáng tạo của sinh mệnh huyền diệu, cũng chính là nội hàm văn hóa quốc gia tự xưng Thần Châu này. Hơn 3.000 năm trước, vào thời Thương Chu, người ta đã lấy nét chữ Giáp Cốt để bói mệnh rất huyền diệu, họ dựa vào nét vẽ và kết cấu chữ làm thành thư pháp, từ cảnh vật huyền ảo bất định mà xuất ra trí tuệ cổ xưa.

Thư pháp vào thời kì khác nhau thì diện mạo tinh thần cũng khác nhau, chuyên gia bình thư pháp cuối nhà Thanh là Lưu Hi Tái từng nói: “Bút tích văn bia đời Tần khí lực cứng cỏi, thời Hán thì sâu đậm”. “Xem nét chữ của người Tấn, có thể thấy người triều Tấn rất phong du, xem nét chữ của người Đường, sẽ biết người đời Đường rất mực thước”, đây chính là định hình tính cách của thời đại.

Người xưa trước khi viết sẽ mài mực, điều khí tĩnh tâm, vận đầu bút.

Nghệ thuật viết chữ vốn coi trọng nhân phẩm, thư pháp và tu thân dưỡng tính là hai điều không thể tách rời.

Nét chữ đời Tấn coi trọng “vận”, bút tích triều Đường lại chú trọng “pháp”, chữ Tống quan tâm tới “ý”, triều Nguyên nét chữ đề cao “thái”, mỗi triều đại một phong vận, vậy nên phong cách đặc sắc của thư pháp là một trong những yếu tố thể hiện sâu sắc tính cách của thời đại. Do vậy, nghệ thuật thư pháp bác đại tinh thâm không chỉ là một môn nghệ thuật, mà điều quan trọng mà nó truyền tải chính là lịch sử, tín ngưỡng, cùng tinh thần biểu trưng của dân tộc.

Nhân phẩm không cao thì không cách nào có thể dùng mực cầm bút, một nhà thư pháp thượng thừa chân chính sẽ có tác phẩm thư pháp hòa hợp với nhân phẩm cao. Nghệ thuật thư pháp cũng vậy, chiểu theo tự nhiên, cẩn thận, tỉ mỉ, bình thản, đạm bạc, hết thảy đều là tuân theo nguyên tắc, đó cũng chính là phương thức làm người. Luyện tập thư pháp cũng chính là cách giúp con người cảm ngộ được đạo lý sống, hiểu về thư pháp có thể gợi mở nhân sinh quan sâu rộng hơn.

Xã hội hiện đại, phồn hoa đô hội, nhiều thứ cuốn hút, tấp nập, bận rộn khiến tâm trạng con người luôn bất ổn, khi vui thì quá đà, buồn cũng dễ sa sút, vì tranh tranh đấu đấu mà tâm ý tổn hao. Khoa học kỹ thuật càng phát triển, con người càng xa rời nhân tính thì càng khó mà tiếp cận được cuộc sống lý tưởng. Vậy làm cách nào để tìm về nội tâm chân chính?

Con người hiện đại, tuy thân đặt nơi náo nhiệt sầm uất, nhưng thông qua thư pháp lại có thể siêu việt phàm trần mà tu tâm và bồi dưỡng cách sống.

Người xưa nói: “Thư, tâm họa dã”, ý nói rằng viết cũng chính là vẽ tâm, vào đêm tĩnh mịch, tâm bình khí lặng, thoải mái cầm bút viết vài nét, chợt thấy bản thân siêu việt thời không. Tô Đông Pha từng viết:

“Đương kỳ hạ thủ phong vũ khoái,
Bút sở bị đáo khí dĩ thôn”.

Tạm dịch:

“Đương lúc gió mưa sắp chuyển vần;
Bút nâng chưa hạ khí đã ngưng”.

Luyện thư pháp, chứng kiến nội hàm triết học của vạn vật trong vũ trụ

Chữ khải trong thư pháp, chữ “nhân” có nét rất đơn giản, nhưng thực ra đại đạo là chí giản chí dị. Đối với người luyện thư pháp, để viết được chữ nhân cho hoàn hảo thì không phải là chuyện dễ dàng, khi viết nét phết, phải chậm rít ngừng ngắt, dùng cong tả thẳng, không ngừng tập trung tinh lực, điều này chẳng khác chi đạo lý nhân sinh tựa vầng trăng khi tròn khi khuyết, vận số nhấp nhô khi thăng khi trầm, lưu chuyển không thôi.

Vậy nên, con người khi thân lâm vào cảnh khốn cùng, hèn mọn, thì tâm cần sao cho thật tĩnh để kiên trì tiến bước. Ngược lại, khi đắc được vinh hoa phú quý có thể để tâm tình thong dong, chất phác tự nhiên, không ngạo mạn liều lĩnh, duy trì tâm thái tĩnh tại và lối sống giản đơn.

Nét mác trong chữ “nhân”, khi viết cần khoan thai trải rộng, kết bút hàm chứa sự sung túc, khi trở bút thì phải biết tiến biết lùi mà tạo thành nét ẩn. Đạo lý chính là người đức cao vọng trọng biết thuận thiên mệnh mà tận tâm làm việc thế nhân, biết tiến biết lùi, coi trọng thiện lương, khoáng đạt như nước. Điều này cần phải tập luyện, nước chảy đá mòn, như vậy cuộc sống mới có thể phong phú ưu nhã, cảm ngộ được đời người.

Sự huyền bí của thư pháp cùng với vạn vật trong vũ trụ này chính là cùng trong một đạo, khai sinh từ một pháp. Liễu Công Quyền nhờ quan sát nhạn bay trên trời, cá lượn dưới nước, nai vàng chạy trốn, tuấn mã buông cương,… mà đem hết thảy hình thái ưu mỹ của thiên nhiên đúc kết vào nét bút.

Trương Húc vì xem vở công chúa “gánh phu tranh đạo”, cùng lắng nghe thanh âm được diễn tấu mà đốn ngộ bút pháp long xà phiên chuyển vô cùng tuyệt diệu, ông cũng là nhờ quan sát Tôn đại nương múa kiếm mà hiểu ra sự tinh túy của thư pháp.

Còn Hoàng Đình Kiên được mái chèo của thuyền phu dẫn dắt từ đó say mê thư pháp. Ấy chính là đạo pháp nội hàm triết học tự nhiên được ghi lại trong thư pháp.

Trải ngàn năm lưu truyền bất tận, thư pháp vĩnh hằng, tự tại, khí chất huyền diệu kết tinh lịch sử, văn hóa, tín ngưỡng cùng lý niệm. Tĩnh tâm đối diện nhân sinh, một bình trà, một quyển sách, một trang giấy, một chiếc bút, lấp đầy trái tim bằng sự lương thiện, ấy chính là người giàu có, chẳng chút tầm thường.

Hàn Mai, theo secretchina