Hoa Kỳ, Úc, Nhật Bản, Châu Âu tố TQ có hành vi thương mại không công bằng và bắt nạt kinh tế

Trong phiên họp của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) ở Geneva hôm 20/10 vừa qua, Trung Quốc đã bị nhiều nước cáo buộc vào danh sách tội phạm thương mại và bắt nạt kinh tế, gây ra rạn nứt địa chính trị và sự chia rẽ ngày càng gia tăng trong hệ thống thương mại đa phương.

Theo một nguồn tin thân cận, Hoa Kỳ, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản, Anh, Úc và Canada đã tham gia vào cuộc rà soát chính sách thương mại WTO đầu tiên của Trung Quốc kể từ năm 2018.

Tất cả các thành viên WTO đều phải tham gia đánh giá chính sách thương mại, về cơ bản là đánh giá của các thành viên trong nhóm, cùng với phân tích chuyên sâu do ban thư ký của WTO thực hiện.

Tại phiên họp, Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc, Vương Văn Đào, đã dẫn đầu một nhóm gồm 20 quan chức từ 7 cơ quan Trung Quốc thông qua liên kết video và sử dụng cơ hội này để quảng bá những thành tựu của Bắc Kinh, bao gồm cả nỗ lực xóa đói giảm nghèo và phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19.

Trung Quốc đã thảo hơn 1.600 câu hỏi bằng văn bản từ 40 thành viên WTO, hầu hết trong số đó đã được trả lời bằng văn bản và sẽ có cơ hội tự bào chữa vào hôm 22/10, trong phần thứ hai của cuộc rà soát.

Phiên họp hôm 20/10 thể hiện rõ ràng sự bất mãn rõ ràng của các thành viên đối với hành vi thương mại của Trung Quốc, một sự thay đổi đáng kể so với lần đánh giá cuối cùng cách đây 3 năm. Sau đó, chỉ có Venezuela đề cập đến các “biện pháp cưỡng chế”, nói rằng họ đứng cùng phía với Bắc Kinh trong việc “phản đối bất kỳ hành động bá quyền nào phá hoại hệ thống thương mại thế giới.”

Nhưng hôm 20/10, một số quốc gia phương Tây đã lên tiếng chê bai hành động bắt nạt mà Trung Quốc – một dấu hiệu cho thấy tình trạng đã trở nên tồi tệ như thế nào ở Geneva trong những năm gần đây.

Úc, quốc gia dính líu đến tranh chấp thương mại và ngoại giao với Trung Quốc kể từ đầu năm ngoái, cáo buộc Bắc Kinh “không ngừng thách thức các quy tắc và chuẩn mực thương mại toàn cầu bằng cách thực hiện các hành vi không phù hợp với các cam kết WTO.”

Các doanh nghiệp Úc từ các lĩnh vực từ rượu vang và lúa mạch đến thịt bò và tôm hùm đã chứng kiến ​​các lô hàng của mình bị chính quyền Trung Quốc tạm dừng, đánh thuế nặng hoặc cấm cửa, thường chỉ là vì lý do kỹ thuật. Nhiều người cho rằng, hành vi “trả thù” này có liên quan đến việc Úc kêu gọi một cuộc điều tra độc lập về nguồn gốc của virus Corona Vũ Hán.

Đặc phái viên của Úc tại WTO, George Mina, đã trích dẫn các báo cáo đáng tin cậy rằng Trung Quốc đã “giật dây các nhà nhập khẩu không được mua một số sản phẩm của Úc.”

Ông đề cập đến một tuyên bố của Bộ Ngoại giao Trung Quốc vào tháng 7 rằng Bắc Kinh sẽ không cho phép bất kỳ quốc gia nào được ‘hưởng quả ngọt’ từ việc kinh doanh với Trung Quốc nếu dám “cáo buộc và bôi nhọ Trung Quốc một cách vô căn cứ và phá hoại lợi ích cốt lõi của Trung Quốc dựa trên ý thức hệ.”

Theo nguồn tin, các quy định của WTO không cho phép một thành viên lớn áp đặt các điều kiện như vậy lên một thành viên khác bằng thương mại.

Ngược lại, trong phần đánh giá Trung Quốc năm 2018, Úc ca ngợi cam kết của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình trong việc liên tục tự do hóa thương mại và đầu tư, giảm thuế quan và mở rộng nhập khẩu và cho biết họ “mong muốn tiếp tục làm việc với Trung Quốc để thúc đẩy tự do hóa thương mại toàn cầu.”

Cũng trong năm 2018, hầu hết các nhận xét của phái đoàn Canada về chính sách thương mại của Bắc Kinh đều tích cực, họ cảm ơn “sự hứa hẹn của Trung Quốc và cách làm việc chăm chỉ của các quan chức nước này.”

Tuy nhiên, hôm 20/10 vừa qua, đặc phái viên của Canada đã nhấn mạnh đến tình hình gần đây, liên quan đến việc Trung Quốc ngày càng tăng cường triển khai các biện pháp áp bức kinh tế với mục đích ngăn chặn hoặc cản trở thương mại, để đáp lại những bất đồng chính trị.

Ottawa cho rằng việc Trung Quốc ban lệnh cấm các sản phẩm của Canada, bao gồm thịt bò và hạt cải dầu,… nhằm trả đũa việc Canada giam giữ Giám đốctài chính của tập đoàn Huawei – Mạnh Vãn Châu, ở Vancouver vào năm 2018 theo yêu cầu của Hoa Kỳ ,liên quan đến cáo buộc gian lận. Sau đó, 2 công dân Canada, Michael Kovrig và Michael Spavor, đã bị Trung Quốc bắt giữ, khiến mâu thuẫn địa chính trị leo thang. Sau trận chiến dẫn độ kéo dài của Mạnh Vãn Châu, cả 3 người đều được trả tự do vào tháng trước.

Về phần mình, phái đoàn Mỹ bày tỏ sự tiếc nuối rằng Trung Quốc đã không cải cách nền kinh tế theo cách đúng đắn khi gia nhập WTO vào năm 2001.

“Các thành viên mong đợi rằng các điều khoản quy định trong giao thức gia nhập của Trung Quốc sẽ loại bỏ vĩnh viễn các chính sách và thông lệ hiện có của Trung Quốc vốn không tương thích với hệ thống thương mại quốc tế, dựa trên các chính sách định hướng thị trường mở. Nhưng những kỳ vọng đó đã không thành hiện thực, và có vẻ như Trung Quốc không có khuynh hướng thay đổi,” theo tuyên bố do David F. Bisbee, Đại diện của Hoa Kỳ tại WTO đưa ra.

Ông cáo buộc Bắc Kinh sử dụng “cái mác thành viên WTO để trở thành thương nhân lớn nhất của WTO, đồng thời tăng gấp đôi cách tiếp cận thương mại phi thị trường đối với thương mại do nhà nước cầm đầu.”

Phái đoàn của Anh, đề cập đến Tổ chức Lao động Quốc tế của LHQ (International Labour Organization – ILO), đã kêu gọi Trung Quốc thừa nhận và thực hiện đúng theo công ước lao động cưỡng bức của ILO, nói rằng “lao động cưỡng bức ở bất cứ đâu và bất cứ khi nào là không thể chấp nhận được.”

Trong báo cáo của mình vào năm 2018, Liên minh châu Âu (EU) đã từng “thừa nhận những lợi ích có thể có mà Sáng kiến ​​Vành đai và Con đường có thể mang lại và rất vui mừng khi thấy Trung Quốc coi mình là người bảo vệ vững chắc các giá trị của WTO.”

Tuy nhiên, vào hôm 20/10, Brussels đã chỉ trích việc Trung Quốc đã quá “lạm dụng khái niệm an ninh quốc gia, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các công ty nước ngoài.”

“Ngày càng rõ ràng rằng những sai phạm như vậy không thể được giải quyết một cách đầy đủ bằng các quy tắc hiện hành của WTO,” EU cho biết trong một tuyên bố sau diễn đàn.

Nhật Bản cáo buộc Trung Quốc thiếu minh bạch và bóp méo thị trường thép toàn cầu với tình trạng dư thừa công suất.

Bryan Mercurio, giáo sư luật thương mại tại Đại học Hong Kong Trung Quốc, cho biết các phiên họp này đánh dấu “một bước ngoặt” trong lịch sử WTO.

“Điều này cho thấy rằng không thể có hoạt động kinh doanh như thường lệ và rằng Trung Quốc không thể mong sự trở lại của những ngày trước khi có Trump, nơi mà hiện trạng bị chi phối và Trung Quốc có thể ẩn mình trong bóng tối và gần như thoát khỏi những gì họ muốn và không có ai thực sự quan tâm không,” ông nói.

Tuy nhiên, Mercurio cũng kêu gọi Hoa Kỳ và các quốc gia khác chấp nhận phê bình về việc để Trung Quốc gia nhập WTO 20 năm trước.

“Sai lầm lớn là đã không buộc Trung Quốc chịu trách nhiệm từ sớm và cho nước này thời gian gia hạn 5 năm, điều này đã thực sự cho phép Trung Quốc củng cố vị thế của mình. Bây giờ hơi khó khi cố gắng kêu gọi Trung Quốc thực hiện các chính sách này trong khi trên thực tế, Mỹ và các nước khác đã không làm gì để khiến Trung Quốc phải chịu trách nhiệm kể từ năm 2001.”

Thiện Thành (Theo SCMP)