Hậu phán quyết biển Đông: Trung Quốc giơ tập séc, EU hạ giọng yếu ớt

Ngày 11/3, Brussels ra thông cáo công khai lập trường ủng hộ luật pháp quốc tế thực thi ở biển Đông. Thông cáo ngắn ngủi này đã khiến Bắc Kinh khó chịu dù theo các nhà quan sát, văn kiện “không nhắm tới bên nào, không đưa ra thực tế, cũng không gây áp lực ngoại giao”.

Thế nhưng, thông cáo EU đã ra sau phán quyết của Tòa Trọng tài Thường trực ngày 12/7, sự kiện được giới nghiên cứu đánh giá là diễn biến quan trọng nhất ở biển Đông trong năm nay thậm chí còn không được như vậy.

Sự xói mòn chậm rãi trong những giá trị của châu Âu cũng như việc họ mất khả năng sát cánh bên nhau và nói một tiếng nói chung dựa trên luật pháp đã góp phần vào cấu trúc đang tan rã của cơ chế quản trị toàn cầu.

Theo nhà phân tích Theresa Fallon của Hội đồng Hợp tác An ninh Châu Á – Thái Bình Dương, chiến lược chia rẽ của Bắc Kinh tại châu Âu là thắng lợi mà không cần đổ máu.

EU “xuống nước”

Sau khi PCA ra phán quyết, phải mất 3 ngày tranh luận kéo dài, EU mới cho ra được thông cáo. Trái với kỳ vọng của giới phân tích, EU không “ủng hộ” hay “hoan nghênh” phán quyết mà chỉ dùng từ “công nhận”. Ba quốc gia thành viên EU: Hy Lạp, Hungary và Croatia còn phản đối sử dụng ngôn từ mạnh mẽ.

Học giả Peter Dutton, giám đốc Viện Nghiên cứu Hàng hải Trung Quốc tại Đại học Hải chiến Mỹ, đã phân tích thông cáo của EU.

Ông Dutton chỉ ra rằng thông cáo của EU kêu gọi các bên “làm rõ yêu sách của mình và theo đuổi yêu sách theo đúng luật pháp quốc tế, bao gồm cả Công ước về Luật biển của Liên Hợp Quốc (UNCLOS)”.

Luận điểm này chỉ có thể hướng đến Trung Quốc bởi các quốc gia khác có liên quan tới tranh chấp đều tỏ rõ rằng họ hoàn toàn tuân thủ UNCLOS. Theo Duntton, thông cáo đã chừa lại một lỗ hổng, rằng yêu sách có thể dựa vào các luật quốc tế khác ngoài UNCLOS.

Thông cáo của EU sau đó đã được Hoàn Cầu đưa tin là “hầu như toàn bộ châu Âu đều giữ lập trường trung lập”. Rõ ràng, Bắc Kinh hài lòng với thông cáo này.

Một ngày sau thông cáo của EU, Hungary ra thông cáo riêng, nhắc lại lập trường của Trung Quốc rằng các nước nên giải quyết tranh chấp “thông qua đối thoại trực tiếp” và “các áp lực lẫn can thiệp từ bên ngoài có thể gây tác dụng không mong muốn cho tình thế hiện tại”.

Nghệ thuật quản trị kinh tế (sử dụng yếu tố kinh tế để tác động đến ngoại giao và ngược lại) của Bắc Kinh đã có hiệu quả.

Trung Quốc “đi đêm”

Trước khi PCA ra phán quyết, giới phân tích đã hình dung ra một thông cáo chung đầy mạnh mẽ giữa Mỹ và EU để khuếch đại mức độ ủng hộ cho phán quyết PCA. Dự đoán trước được điều này, như Đại sứ Trung Quốc tại EU Yang Yanyi nói, Trung Quốc đã nhắm tới mục tiêu trung lập hóa EU trong các cuộc thảo luận về biển Đông.