Giá xăng liệu đã đúng nguyên tắc thị trường?

Tại cuộc họp báo thường kỳ Bộ Công thương diễn ra vào tháng 2/2015, Thứ trưởng Bộ Công thương Đỗ Thắng Hải từng cho rằng tương tự như giá xăng, giá điện cần được điều chỉnh theo cơ chế thị trường. Nhưng những gì diễn ra với giá xăng thời gian vừa qua nhiều người đã đặt câu hỏi “giá xăng liệu đã tuân theo nguyên tắc thị trường hay chưa?”.

Giá xăng đã chính thức tăng thêm 1.950 đồng/lít, đồng thời Quỹ bình ổn giá cũng được trích lập ở mức 1.437 đồng/lít vào ngày 5/5 vừa qua. Trong phát biểu mới đây nhất từ đại diện Bộ Tài chính còn cho rằng, giá xăng bán lẻ lẽ ra phải tăng hơn 3.300 đồng/lít vì giá thế giới tăng quá cao.

Việc tăng giá sau trì hoãn từ phía liên Bộ Công thương – Tài chính dường như không nằm ngoài dự đoán của giới chuyên gia cũng như dư luận. Tuy nhiên, mức tăng này vẫn được cho là gây “sốc”, bên cạnh một số ý kiến đồng tình, chia sẻ quyết định của liên Bộ, nhiều ý kiến vẫn cho rằng, điều hành giá xăng trong lần này chưa thỏa đáng.

Nguyên nhân của sự đồng tình nằm ở chỗ giá xăng dầu thế giới đang có sự biến động theo xu hướng tăng. Cụ thể, giá xăng trong chu kỳ điều hành 15 ngày (từ ngày 20/4 đến 4/5), giá xăng RON 92 bình quân là 77,67 USD một thùng (tăng gần 10 USD, tương đương hơn 14%) so với bình quân 15 ngày trước đó.

Tại thông báo phát ra từ liên Bộ Công thương – Tài chính cũng cho biết, việc giá xăng dầu thế giới tăng mạnh đã khiến cho giá cơ sở các mặt hàng xăng dầu kỳ tính giá ngày 05/5/2015 chênh lệch so với giá bán như sau: mặt hàng xăng RON 92 cao hơn 3.387 đồng/lít; xăng E5 cao hơn 3.222 đồng/lít; dầu diesel 0.05S cao hơn 322 đồng/lít; dầu hỏa thấp hơn 258 đồng/lít; dầu madut 3.5S cao hơn 303 đồng/kg.

Liên bộ nhấn mạnh rằng, việc điều hành giá xăng dầu “nhằm hỗ trợ giảm chi phí đầu vào của doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh, hỗ trợ đời sống sinh hoạt của người dân”.

Song nhiều ý kiến cho rằng, quyết định tăng giá đã không hài hòa lợi ích của Nhà nước, doanh nghiệp và người dân.

Đặc biệt trong bối cảnh thuế bảo vệ môi trường tăng 300% từ ngày 1/5 với mục đích nhằm tránh thất thu ngân sách khi thuế nhập khẩu giảm, càng khiến dư luận bức xúc hơn.

Mặc dù trước đó, lãnh đạo Bộ Tài chính từng khẳng định việc tăng thuế bảo vệ môi trường lên 300% tương đương mức thuế mới được áp dụng là 3.000 đồng/lít xăng không ảnh hưởng đến giá xăng dầu do thuế nhập khẩu đối với mặt hàng xăng dầu đã giảm từ 35% xuống còn 20% nhưng trên thực tế, giá xăng đã tăng “sốc”.

Xung quanh việc giá xăng tăng, một câu chuyện khác cũng được bàn đến là việc điều hành giá xăng nên theo cơ chế thị trường, thị trường quyết định hay cơ chế thị trường có điều hành của Nhà nước?

Trước lần tăng giá này, liên Bộ đã “trì hoãn” việc tăng giá đến 2 lần với lý do nhằm “tránh tác động bất lợi đến xã hội và tâm lý người tiêu dùng”.

Giả thiết đặt ra nếu xăng dầu được điều hành theo đúng giá thị trường, tăng giảm nhịp nhàng theo giá thế giới, không có sự can thiệp, “bơm” “xả” của Quỹ bình ổn xăng dầu, không tăng thuế bảo vệ môi trường với mục đích tránh thất thu ngân sách, giá xăng dầu có tăng dư luận chắc hẳn vẫn hài lòng…

Sau giá xăng tăng là gì?

Lo ngại của dư luận không chỉ ở việc giá xăng tăng và mỗi người phải móc túi chi trả thêm gần 2.000 đồng/lít xăng mà quan trọng hơn là giá cước vận tải, giá cước taxi, giá cả hàng hóa thiết yếu… những mặt hàng trước giờ vẫn “vin” vào giá xăng để tăng giá có thể sẽ tăng giá theo.

Ngay trong sáng hôm qua (6/5), một ngày sau khi xăng tăng giá, theo thông tin của BizLIVE, Hiệp hội taxi Hà Nội đã nhóm họp để đưa ra phương án tăng giá cước taxi.

Đại diện của Hiệp hội Vận tải Việt Nam cũng chia sẻ, việc tăng giá xăng liên tiếp “cước vận tải tăng là đương nhiên”.

Một số tiểu thương tại các chợ đầu mối, chợ cóc cũng cho biết, giá một số hàng hóa sẽ được điều chỉnh tăng khi các lái buôn cho biết, giá cước vận sẽ tăng trong nay mai.

Như vậy, sự lo lắng của người dân đã hiện hữu, vấn đề là giá cước vận tải, cước taxi và giá của từng mặt hàng sẽ tăng bao nhiêu.

Trong khi khi đó, thời điểm giá xăng liên tục giảm mạnh từ đầu năm đến cuối năm 2014 vừa qua, giá cước vận tải, cước taxi không “chịu” giảm hoặc chỉ điều chỉnh với mức thấp và điều này thậm chí còn diễn ra khi Bộ Tài chính, Bộ Giao thông Vận tải, các sở ngành địa phương có nhiều chỉ đạo, yêu cầu doanh nghiệp giảm giá cước.

Từng bình luận về vấn đề này, TS. Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương cho rằng, cách quản lý giá xăng và giá cước vận tải đã có sự sai lệch, xuất phát từ chính nhận thức của các nhà quản lý.

“Thay vì tìm nguyên nhân thực sự vì đâu các doanh nghiệp không chịu giảm cước thì hai Bộ Tài chính và Giao thông lại rà soát đăng ký giá rồi thanh tra doanh nghiệp, rồi ép doanh nghiệp giảm giá”, ông Cung nói.