Bộ GD&ĐT có dấu hiệu ‘lợi ích nhóm’ với nhà xuất bản: Lãng phí gần 2.400 tỷ đồng

Theo Thanh tra Chính phủ, giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với Nhà xuất bản Giáo dục có dấu hiệu ‘lợi ích nhóm’ trong in, bán SGK, sách bài tập, sách tham khảo; việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in cũng có nhiều điểm bất thường, giá bán sách cũng bị đăng ký sai, cao một cách bất hợp lý…

Theo báo Vnexpress, Thanh tra Chính phủ ngày 29/12 đã thông báo kết luận thanh tra chuyên đề công tác quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo trong giai đoạn từ ngày 01/01/2014 đến ngày 31/12/2018.

Trong đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) bị thanh tra về quy trình biên soạn, chỉnh sửa SGK, in và phát hành SGK; quản lý, thực hiện một số dự án đầu tư cho giáo dục, đào tạo…

‘Có dấu hiệu lợi ích nhóm’

Quá trình thanh tra, Thanh tra Chính phủ phát hiện, Bộ GD&ĐT vào năm 2013 đã ban hành văn bản về việc sử dụng sách tham khảo có nội dung: “Sách bài tập do Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam biên soạn dựa theo SGK. Sách được Bộ thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành”.

Tuy nhiên, trên thực tế việc tổ chức biên soạn, xuất bản, in ấn và tổng phát hành các loại sách bài tập, sách tham khảo là chức năng, nhiệm vụ của Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục Việt Nam. NXB này là đơn vị thống lĩnh thị trường, độc quyền tổ chức biên soạn, xuất bản, in và phát hành.

Do đó, cơ quan thanh tra cho rằng việc Bộ GD&ĐT “tự nhận” được thẩm định, cho phép xuất bản, in và phát hành sách bài tập như trên là “không đúng chức năng, nhiệm vụ”, khiến phụ huynh và học sinh hiểu nhầm rằng sách bài tập là tài liệu bắt buộc, phải mua kèm theo SGK (SGK). Từ đó dẫn đến việc hầu hết gia đình học sinh khi mua SGK đều mua sách bài tập kèm theo do NXB Giáo dục phát hành.

Thanh tra Chính phủ kết luận: “Ở đây có dấu hiệu lợi ích nhóm giữa Bộ GD&ĐT, là cơ quan quản lý nhà nước, với nhà xuất bản trong việc in ấn, phát hành sách bài tập”.

Lãng phí gần 2.400 tỷ đồng do SGK không thể dùng lại

Báo Thanh Niên dẫn kết luận của cơ quan Thanh tra cho biết, Bộ GD&ĐT khi biên soạn SGK đã thiết kế một số bảng số liệu để trống nên học sinh có thể viết vào sách. Bộ sau đó mới ban hành được 3 văn bản hướng dẫn việc giữ gìn sách; nhưng chưa ban hành quy định về sử dụng lại SGK, dẫn tới việc sử dụng lại SGK chỉ đạt khoảng 35%.

Thanh tra Chính Phủ xác định, từ năm 2014 đến hết tháng 8/2019, có 73/193 cuốn SGK học sinh có thể viết vào SGK đã được in, phát hành, trong đó bán được tổng số hơn 303 triệu bản. Nếu tính 65% SGK có các trang sách học sinh có thể viết vào không dùng lại được, giá trị lãng phí tạm tính cho gia đình học sinh và xã hội lên tới gần 2.400 tỷ đồng.

Đối với quá trình điều chỉnh tăng giá sách lần 3, Thanh tra Chính phủ cho rằng Bộ GD&ĐT chưa có giải pháp kiểm soát chặt chẽ để NXB điều chỉnh tăng giá bán SGK gần 17%

Ngoài ra Bộ GD&ĐT cũng chưa ban hành định mức kinh tế, kỹ thuật trong biên soạn, xuất bản bộ SGK chuẩn làm căn cứ xây dựng phương án giá cho các NXB khi thực hiện kê khai. Công tác phê duyệt, giao kế hoạch sản xuất kinh doanh SGK hàng năm cho NXB cũng bị chậm.

Công tác lưu trữ của Bộ GD&ĐT bị xác định đã bị buông lỏng. Trong đó có việc không cung cấp được bản thảo mẫu SGK được Bộ trưởng phê duyệt để làm cơ sở đối chiếu SGK hiện hành.

NXB Giáo dục ‘đội giá SGK’

Theo báo Dân Trí, Thanh tra Chính phủ cho biết NXB Giáo dục đã sử dụng giấy in định lượng thấp hơn so với tiêu chuẩn quốc gia TCVN 8694:2011 về định lượng giấy in sách thường.

Việc NXB lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in, nhà thầu in, phát hành, kinh doanh SGK, theo Thanh tra Chính phủ, còn một số thiếu sót, vi phạm dẫn đến giá bán SGK đã được NXB đăng ký từ năm 2011 cao bất hợp lý.

Từ giai đoạn 2014 – 2018, quá trình xây dựng giá gói thầu in SGK, hạch toán của NXB có sai sót dẫn đến gia đình học sinh (là khách hàng) phải mua SGK bằng giá NXB đã đăng ký từ năm 2011, chênh số tiền khoảng 85 tỷ đồng.

Về SGK theo Nghị quyết số 88, thời điểm thanh tra, NXB đã thực hiện kê khai giá 4 bộ SGK lớp 1 mới với Bộ Tài chính. Giá bán các bộ SGK lớp 1 mới của năm học 2020 – 2021 do NXB Giáo dục xuất bản bình quân gấp 2 đến 2,5 lần so với giá bộ SGK lớp 1 của năm học 2019 – 2020… 

“NXB Giáo dục có hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền bị cấm theo quy định của Luật Cạnh tranh; xây dựng mức giá để đăng ký giá sai so với hướng dẫn của cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định (giá SGK được NXB Giáo dục đăng ký giả từ năm 2011), có dấu hiệu vi phạm quy định trong lĩnh vực giá, quy định về đăng ký giá SGK”, kết luận thanh tra nêu.

Chuyển 2 vụ việc lên Bộ Công an xử lý

Sau khi chỉ ra các sai phạm, Thanh tra Chính phủ kiến nghị chuyển 2 vụ việc trên sang Bộ Công an xem xét, xử lý. 

Vụ việc thứ nhất là nội dung hướng dẫn sử dụng sách bài tập, sách tham khảo có dấu hiệu “lợi ích nhóm” giữa Bộ GD&ĐT, là cơ quan quản lý nhà nước, với NXB Giáo dục Việt Nam trong việc in ấn, phát hành sách bài tập.

Vụ thứ 2 là việc lựa chọn nhà thầu cung cấp giấy in để sản xuất SGK theo phương thức chào hàng cạnh tranh của NXB Giáo dục Việt Nam có nhiều dấu hiệu bất thường, chưa đảm bảo công bằng, minh bạch và hiệu quả kinh tế.

Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị kiểm điểm trách nhiệm và có hình thức xử lý nghiêm với Bộ trưởng và lãnh đạo Bộ GD&ĐT được phân công phụ trách theo từng thời kỳ.

Xuân Hạ (t/h)