Chuyên gia: Các dân tộc thiểu số của Miến Điện sẽ quyết định thế cục đi theo hướng nào

Phân tích của Philipp Annawitt – cố vấn Quốc hội Myanmar cho Chương trình Phát triển Liên hợp quốc từ 2015 – 2020. Hiện ông sống ở Tunisia và tiếp tục cố vấn cho Bộ Kế hoạch, Tài chính và Công nghiệp Myanmar.

Kể từ cuộc đảo chính ngày 1 tháng 2, thời điểm mà các tướng lĩnh cấp cao của Myanmar đã lật đổ và bắt giữ lãnh đạo chính phủ dân sự của đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ (NLD), một phong trào bất tuân dân sự đã nổ ra để phản đối. Phong trào ngày càng phát triển ổn định, hàng trăm nghìn lượt người đổ ra đường mỗi ngày.

Phong trào do Thế hệ Z lãnh đạo này cắt ngang toàn bộ xã hội và dân tộc của Myanmar. Các cuộc biểu tình đã tấn công vào các lĩnh vực dịch vụ dân sự, ngân hàng và làm tê liệt giao thông công cộng. Chính quyền quân sự đã mất quyền kiểm soát hành chính và vẫn thận trọng [tránh] gia tăng căng thẳng.

Thay vào đó, họ đã thực hiện một chiến dịch chiến tranh tâm lý được thiết kế nhằm phá hoại việc huy động và điều phối các cuộc biểu tình, tiếp tục bắt giữ các nhà lãnh đạo của phong trào và đảng NLD, đặt ra các giới hạn hơn nữa đối với quyền công dân, bóp nghẹt truyền thông và làm gián đoạn mạng xã hội.

Phong trào bất tuân dân sự sẽ không tiếp tục mãi mãi. Myanmar là một quốc gia nghèo bị ảnh hưởng nặng nề bởi COVID-19, và hầu hết mọi người đều có thể bị mắc bệnh khi không được trả lương. Chính quyền rõ ràng tin rằng họ có thể đẩy lùi những cuộc biểu tình này.

Ngay sau cuộc đảo chính, NLD đã rơi vào hỗn loạn. Một số nghị sĩ thành lập ủy ban đại diện cho quốc hội quốc gia, nhưng không bầu được lãnh đạo. Bây giờ chính quyền quân sự đã ban hành lệnh bắt giữ các thành viên ủy ban, buộc họ phải lẩn trốn, ủy ban đã bắt đầu thành lập một chính phủ ngầm. Họ sẽ cần phải đoàn kết nhiều dân tộc thiểu số của Myanmar.

Những người dân tộc thiểu số này là biến số sẽ quyết định số phận của cuộc đảo chính. Là một trong những quốc gia đa dạng nhất trên thế giới với hơn 130 dân tộc được công nhận, người Barmar chiếm đa số trong quân đội và NLD, chủ yếu sống ở các vùng trung tâm Miến Điện dọc theo sông Irrawaddy. Các dân tộc thiểu số sống chủ yếu ở các bang dân tộc ở vùng biên giới của đất nước.

Ở tất cả các bang này, các đảng phái chính trị dân tộc cùng với các tổ chức vũ trang dân tộc vẫn hoạt động và chiến đấu với Tatmadaw (tên chính thức của lực lượng vũ trang Myanmar) để tăng quyền tự trị. Nhiều vùng lãnh thổ nằm ngoài tầm với của chính quyền trung ương.

Cả chính quyền quân sự lẫn NLD đều cần sự hỗ trợ của các tổ chức chính trị dân tộc thiểu số này. Chính quyền quân sự đã chiêu mộ đảng chính trị mạnh nhất ở Bang Rakhine thuộc phía Tây đất nước và đảng dân tộc lớn nhất ở bang Mon, phía Đông. Ở phía Bắc, các tổ chức vũ trang dân tộc hầu hết được Trung Quốc hỗ trợ đang ở trong tình trạng xung đột.

NLD sẽ hướng về phía Đông, nơi có những người dân tộc thiểu số phản đối cuộc đảo chính kiên trung nhất – các nhóm Karen, Mon, Karenni và Shan. Ngay từ sớm, các tổ chức xã hội dân sự dân tộc thiểu số đã kêu gọi toàn thể người dân Myanmar đoàn kết chống lại cuộc đảo chính. Một nhóm gồm 10 tổ chức vũ trang sắc tộc sau đó tuyên bố sẽ hỗ trợ những người biểu tình ‘bằng mọi cách có thể’.

Một nhân vật hàng đầu trong một tổ chức vũ trang dân tộc đã nói với tôi chính xác điều đó có nghĩa là: Họ hiện đang cân nhắc trong những điều kiện nào thì quay trở lại cuộc đấu tranh vũ trang chống lại chính quyền.

NLD đã tuyên bố thành lập các cơ quan hành chính cấp địa phương để lấp đầy khoảng trống mà chính quyền yếu kém không thể. Hai ủy ban điều khiển đình công là Ủy ban liên đoàn lao động & dịch vụ dân sự và Ủy ban các lực lượng chính trị dân tộc cũng đã được thành lập để hỗ trợ các cuộc tổng đình công. Mặc dù hệ thống này chưa hoàn chỉnh, nhưng đó như một chính phủ sơ khai và sẽ sớm bao gồm các đảng chính trị sắc tộc.

“Đó sẽ là chìa khóa để NLD triệu tập một chính phủ đoàn kết thống nhất phong trào bất tuân dân sự và các thành phần dân tộc thiểu số trước khi các cuộc biểu tình bùng nổ”, Maw Tun Aung từ Liên đoàn Dân tộc Shan vì Dân chủ, đảng dân tộc thiểu số lớn nhất ở Myanmar, nói với tôi.

Ngay sau khi chính phủ đoàn kết mới được thành lập, chính phủ quân sự sẽ bám sát nó. Chính phủ đoàn kết sẽ có thể tồn tại trong một thời gian ngắn trong bí mật, nhưng sớm hay muộn, nó sẽ cần phải tái thiết ở một nơi ngoài tầm với của quân đội – có thể là ở phía đông nam Myanmar.

NLD đang đạt được điều này và đang tiếp cận với các tổ chức vũ trang dân tộc thiểu số. Như một thành viên của một tổ chức vũ trang dân tộc hùng mạnh đang hoạt động ở miền Đông Nam nói với tôi: “Chúng tôi phản đối cuộc đảo chính và sẵn sàng hợp tác, nhưng không chỉ để đưa NLD trở lại nắm quyền.”

NLD sẽ phải nhượng bộ sâu rộng với các đồng minh sắc tộc tiềm năng để tuyển họ vào chính phủ. Điều đó có nghĩa là chủ nghĩa liên bang thực sự, tăng cường chia sẻ tài nguyên và xây dựng hiến pháp từ dưới lên.

Một cuộc biểu tình phối hợp của lực lượng các cuộc biểu tình đường phố đông người, huy động các lực lượng chính trị và quân sự sắc tộc mạnh mẽ, áp lực quốc tế và các biện pháp trừng phạt có mục tiêu của một liên minh non trẻ của các quốc gia bao gồm Nhật Bản, Ấn Độ, Mỹ, Anh, EU và Australia với sự tham gia của một số thành viên của Hiệp hội 10 quốc gia Đông Nam Á như Singapore vẫn có thể thúc đẩy chính quyền tiến tới một lối thoát hòa bình hoặc thuyết phục các sĩ quan quân đội khác hất cẳng họ.

Cánh cửa cho sự can thiệp của quốc tế đang mở rộng. Tuy nhiên, các cuộc đàm phán sẽ không dễ dàng khi thế cục định hình.

“Chúng tôi không thể đàm phán với những người phạm tội ác chống lại loài người. Đây không chỉ là chúng tôi, NLD. Hầu hết các công dân Miến Điện sẽ không chấp nhận đàm phán với chính quyền”, Phyo Zeya Thaw, thành viên của Ủy ban Trung ương NLD, giải thích.

Có thể giới lãnh đạo quân đội thực sự có thể bị thuyết phục để từ bỏ. Nếu không thực hiện được một số lối ra đàm phán, Myanmar có thể sẽ rơi vào một cuộc đấu tranh lâu dài, gian khổ và bạo lực để tìm kiếm dân chủ.

Từ Thức

Theo asia.nikkei.com