Nghi án hối lộ 16 tỷ: ‘Cái giá phải trả cho ‘Bộ Đường sắt’

Trong cuộc trả lời phỏng vấn báo Người đưa tin về việc các quan chức đường sắt nhận hối lộ 80 triệu Yen từ đối tác Nhật Bản, tiến sỹ Trần Đình Bá – Hội Kinh tế & Vận tải Đường sắt Việt Nam cho rằng, do việc đấu thầu “trong chum” mới nảy sinh tiêu cực lớn trong ngành đường sắt.

Đấu thầu “trong chum” làm nảy sinh tiêu cực lớn

– Đây không phải là lần đầu tiên quan chức Việt Nam bị “tố” nhận tiền “lót tay” nhưng với số tiền 16 tỷ đồng và từ một đối tác như Nhật Bản, ông đánh giá như thế nào về mức độ nghiêm trọng của sự việc này?

– TS Trần Đình Bá: Đúng, nhưng khác với vụ Huỳnh Ngọc Sỹ cũng bị báo Nhật phát hiện nhận hối lộ của nhà thầu Nhật trong dự án ODA trong chỉ mỗi dự án Đại lộ Đông Tây. Lần này thông tin chính thống từ báo Yomiuri Shimbun đưa tin ông Tamio Kakinuma – chủ tịch Tập đoàn tư vấn giao thông Nhật Bản (JTC) – thừa nhận tập đoàn này đưa hối lộ khoảng 100 triệu yen (978.300 USD) cho lãnh đạo ngành đường sắt các nước Việt Nam, Uzbekistan và Indonesia, nhằm giành được các hợp đồng tư vấn thiết kế cho những dự án đường sắt sử dụng vốn ODA của Nhật Bản ở các nước này.

Không phải riêng Việt Nam mà có tới 3 nước trong đó số tiền nhận hối lộ ở Việt Nam là lớn nhất. Ông Kakinuma cũng đã ký vào biên bản lời khai tại văn phòng công tố Tokyo khi thẩm vấn. Nguồn tin này là đáng tin cậy vì sự việc liên quan đến quan hệ quốc tế.

“Với phương thức cho vay ODA, vừa thực hiện dự án từ A tới Z”, từ việc “vẽ” ra ý tưởng, tự lập dự án tiền khả thi, khả thi, thiết kế, tổ chức thi công, ép người cho vay “bị làm” theo ý mình như kiểu các dự án ODA của Nhật tại Việt Nam thì đấu thầu “trong chum” mới nảy sinh tiêu cực lớn. Ngành đường sắt đang bị “dắt mũi” vào nhiều siêu dự án đường sắt như thế và đang bị sa lầy”, ông Trần Đình Bá nói.

Ngay sau tin này Phó Thủ tướng Nguyễn Xuâ Phúc đã chỉ đạo quyết liệt, bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam đã tiếp xúc với Đại sứ quán Nhật Bản để yêu cầu cung cấp thông tin. Bộ trưởng Giao thông Vận tải cũng đã có phiên họp khẩn và quyết định những người liên quan đình chỉ công tác để kiểm điểm 4 quan chức trong VNR ,thành lập các đoàn thanh tra các dự án có vốn ODA đặc biệt liên quan đến JTC, cử ngay thứ trưởng qua Nhật để nắm dánh sách người nhận hối lộ . Điều đó càng khẳng định sự nghiêm trọng của vụ việc .

– Mức độ của các vụ tham nhũng ngày càng lớn và nghiêm trọng. Liệu có phải luật pháp nước ta chưa đủ nghiêm minh trong việc xử lí tham ô, tham nhũng nên không răn đe được người khác?

– TS Trần Đình Bá: Không phải như vậy vì đây là một vụ nhận hối lộ có yếu tố liên quan đến người nước ngoài, đối tác nước ngoài. Với phương thức cho vay ODA, vừa thực hiện dự án từ A tới Z”, từ việc “vẽ” ra ý tưởng, tự lập dự án tiền khả thi, khả thi, thiết kế, tổ chức thi công, ép người cho vay “bị làm” theo ý mình như kiểu các dự án ODA của Nhật tại Việt Nam thì đấu thầu “trong chum” mới nảy sinh tiêu cực lớn. Ngành đường sắt đang bị “dắt mũi” vào nhiều siêu dự án đường sắt như thế và đang bị sa lầy.

Từ 2000 đến nay với rất nhiều dự án đường sắt cao tốc Bắc – Nam, Dự án đường sắt cao tốc Hà Nội – Vinh, TP HCM – Nha Trang, hàng chục dự án đường sắt đô thị ngầm, tàu điện mặt đất, trên không… khởi động từ 2000 đến nay nhưng kết cục chưa được một milimét nào cả, để xảy ra trì trệ , tham nhũng, bê bối, tiêu cực là tất yếu.

“Con nghiện” gây thảm họa giao thông quốc gia

– Theo ông, Việt Nam nên hành động như thế nào trước vụ việc trên để chứng tỏ với nhà đầu tư thế giới được thấy chúng ta không bao che hay khoan dung cho nạn tham nhũng, nhận hối lộ?

– TS Trần Đình Bá: Phải thấy rằng đây là “sản phẩm” của cơ chế cửa quyền – quan liêu bao cấp – xin cho vốn tồn tại 3 thập kỷ nay trong Bộ Giao thông Vận tải. Qua 3 thập kỷ “đổi mới” mà Bộ Giao thông Vận tải không xây dựng nổi một “chiến lược giao thông” để có lộ trình cái nào làm trước cái nào làm sau để chủ động “liệu cơm gắp mắm” mà lại đi khoán trắng “chiến lược“ đó cho người nước ngoài.

TS. Trần Đình Bá

 Theo ông Nguyễn Lương Hải Khôi, chuyên gia nghiên cứu về Nhật Bản trả lời phỏng vấn báo SGTT : “Trong suốt 10 năm qua, xây dựng chiến lược giao thông toàn quốc cho Việt Nam là JICA của Nhật, từ Vitranss 1 đến Vitranss 2. Và cũng chính JICA đề xuất cho Việt Nam vay ODA để xây dựng từng tiểu mục trong cái tổng thể chung ấy. Như vậy, họ kiểm soát từ A đến Z: không chỉ vốn vay, tiền lãi, kỹ thuật, thị phần xây dựng, mà cả tri thức, hiểu biết về thực tiễn của chính chúng ta, từ kế hoạch tổng thể chung đến từng dự án cụ thể. Việt Nam gần như chẳng phải làm gì. Chỉ cần ký vào tờ giấy vay nợ và cầu đường cứ thế mọc lên.

JICA đề xuất các dự án là với mục đích cho vay. Vì vậy, tư duy dự án, nhắm đến mục đích “gắp từng món trên mâm”, là kiểu tư duy chủ đạo. Nếu họ có vạch ra cho ta một “hệ thống” thì cái “hệ thống” đó chỉ là bản đồ những dự án mà các công ty Nhật đã sẵn sàng giành hợp đồng xây dựng “.

Các chuyên gia Nhật đã “vạch ra các dự án” rồi “vạch đường cho hươu chạy” bằng cách hối lộ để được dự án theo kiều vụ CPI và nay là RPMU- JTC thì họ sẽ không trách ai được vì những dự án “tỷ đô” bất thành đều là sản phẩm tư vấn của họ. Còn Việt Nam đang là nạn nhân của con nợ khổng lồ về vốn vay ODA.

Cái giá phải trả là Bộ Giao thông Vận tải có 5 “binh đoàn” vận tải thì ba binh đoàn chủ lực hiện đại tiến tiến hùng mạnh nhất là hàng hải, đường sắt, hàng không đang trở thành những “quả đấm tan chảy”. Sau vụ PMU18, CPI và nay là RPU đã lột tả thực chất về thực trạng lãng phí đầu tư công trong giao thông vận tải, đây là lỗ thủng lớn nhất, là “con nghiện” của nền kinh tế quốc dân làm tăng vọt nợ công và gây thảm họa giao thông quốc gia.

Ngành đường sắt thêm một phen sóng gió trước thông tin lãnh đạo ngành này nhận “lót tay” 160 tỷ đồng từ nhà đầu tư Nhật Bản

Để lập lại trật tự trong giao thông vận tải và ngành đường sắt lúc này là phải cải cách thể chế, xóa bỏ độc quyền, thực hiện dân chủ theo Thông điệp 2014 của Thủ tướng.

“Tổng công ty đường sắt vượt quyền, lộng hành”

Sự việc lần này liên quan đến một đối tác ODA tiềm năng như Nhật Bản. Theo ông, sự việc này có ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn vốn ODA từ Nhật Bản và các nước khác trong thời gian sắp tới hay không?

TS Trần Đình Bá: Đây cũng là một sơ hở lớn về quản lý Nhà nước đối với một tổng công ty độc quyền. Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đã vượt quyền trở thành một “Bộ Đường sắt” độc quyền, lộng quyền, cơ quan quản lý nhà nước là Cục Đường sắt Việt Nam cũng chỉ là “sân sau” chạy theo mà thôi.

Các siêu dự án đường sắt đô thị, tàu điện ngầm, đường sắt trên cao, đường sắt cao tốc, đường sắt quốc gia toàn “tỷ đô” tự ý thực hiện dự án không tham gia phản biện khoa học, phản biện xã hội, không chịu tôn trọng lắng nghe hiến kế của các nhà khoa học, thậm chí còn ấu trĩ hòa mạng đường sắt đô thị vào mạng đường sắt quốc gia mới đau chứ.

Rất nhiều các dự án vay ODA làm đường sắt, sân bay, cảng biển cả “tỷ đô” đều lọt qua cửa Quốc hội, thậm chí họ còn công khai sẽ biến tướng “chặt khúc” dự án đường sắt cáo tốc Hà Nội – TP. HCM 56 tỷ USD ra nhiều đoạn nhỏ để “dễ dàng thông qua Quốc hội”. Coi thường luận cứ , luận chứng kỹ thuật, luận chứng kinh tế chúng ta đang trả giá quá đắt bằng “tứ đại Vina” (Vinashin, Vinalines, Vina Đường sắt, Vina Hàng không) ngày càng thua lỗ và tụt hậu là thế.

“Tổng công ty Đường sắt Việt Nam (VNR) đã vượt quyền trở thành một “Bộ Đường sắt” độc quyền, lộng quyền, cơ quan quản lý nhà nước là Cục Đường sắt Việt Nam cũng chỉ là “sân sau” chạy theo mà thôi”, ông Trần Đình Bá.

Người lập ra các dự án giao thông là JICA và các tư vấn của Nhật Bản lập để Việt Nam vay vốn ODA cũng phải chịu trách nhiệm về sự thành bại của dự án, phải đảm bảo chất lượng công trình và chấp hành theo luật pháp Việt Nam về thanh lý quyết toán bảo hành công trình. Việc xảy ra vừa qua do tư vấn JTC móc nối với các quan chức VNR và họ phải chịu trách nhiệm trước pháp luật của mỗi nước. Nhật Bản không có lấy lý do này để cắt viện trợ ODA cho Việt Nam như cam kết giữa hai Chính phủ.

Tư vấn JICA “khôn ngoan” từ chối mô hình BOT, PPP để chỉ chọn ODA. Bài học cho cả hai phía là làm sao các dự án sử dụng vốn ODA của người cho vay và người nhận phải thiết thực và khả thi mang về lợi ích. Không nên “vẽ” ra quá nhiều siêu dự án đường sắt, sân bay, cảng biển… viển vông gây siêu lãng phí cho nợ công và nợ nước ngoài của Việt Nam. Càng không để biến tướng các siêu dự án BOT, PPP như đã cam kết giữa hai Chính phủ bỗng chốc bị “biến tướng” thành ODA gây bất lợi và chồng chất nợ nần cho Việt Nam và mất lòng tin giữa hai Chính phủ và nhân dân hai nước.

Xin cảm ơn ông về cuộc trao đổi này! 

Khánh An (thực hiện)

Theo Nguoiduatin