Vẹt xám Châu Phi: Giúp đỡ đồng loại mà không cần báo đáp

Vẹt xám châu Phi (Psittacus erithacus) không chỉ sở hữu một trí thông minh tuyệt vời mà còn là loài chim có lòng vị tha. Các thí nghiệm mới đây đã cho thấy loài vật này luôn vui vẻ chia sẻ thức ăn của chúng cho nhau mà không mong đợi lòng tốt của chúng sẽ được đền đáp.

Trong vương quốc của loài chim, giống chim thuộc họ quạ có lẽ là nổi tiếng nhất bởi trí khôn nhạy bén của chúng. Quạ được biết đến có thể thực hiện các kỹ năng mà thông thường chỉ có ở loài linh trưởng. Tuy vậy, các nhà nghiên cứu cho biết giống chim này lại thất bại trong những bài đánh giá về lòng vị tha nhưng loài vẹt lại có thể đáp ứng được tiêu chí này. 

Những con vẹt có thể tự sáng chế ra các công cụ cho chúng, và thậm chí còn biết thể hiện một số sáng kiến hài hước tinh nghịch mà chúng tự nghĩ ra. Trong đó loài vẹt xám châu Phi được đánh giá là sở hữu trí thông minh cao hơn một đứa trẻ.

Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã tạo ra một thử nghiệm về lòng vị tha, thực hiện trên 2 loài vẹt khác nhau: 8 con vẹt xám châu Phi và 6 con vẹt đầu xanh (Primolius couloni).

Đây đều là những con vẹt trước đây từng được huấn luyện để đổi ‘tiền xu’ lấy thức ăn. Sau đó khóa huấn luyện này được thực hiện lại và các nhà khoa học sẽ đánh giá mối quan hệ của con vật được thí nghiệm với các loài chim khác trong loài. Mỗi con vẹt được thử nghiệm hai lần, lần thứ nhất với một con vẹt có mối quan hệ thân thiết với chúng và lần thứ hai với một con vẹt có mối quan hệ ít thân thiết hơn.

Sau đó những con vẹt được đặt vào một chiếc chuồng bằng kính với một bức kính ngăn cách giữa chúng. Mặt trước của chiếc chuồng có các lỗ thông để trao đổi các vật phẩm với con người; và bức tường ngăn cách giữa hai con vẹt cũng có một cái lỗ thông để hai con vật có thể trao đổi vật phẩm cho nhau.

Khi cuộc thí nghiệm được diễn ra, sẽ chỉ có một con vẹt được trao cho thức ăn, và phải dùng một đồng xu để đổi lấy một hạt thức ăn đó. 

Kết quả bất ngờ là loài vẹt xám châu Phi lại là loài tình nguyện chia sẻ phần ăn của mình cho người bạn bên cạnh. 

“Điều ngạc nhiên là loài vẹt xám châu Phi bản chất luôn muốn giúp đỡ đồng loại dù cho con vẹt kia không có quan hệ mật thiết với chúng, chúng cư xử đều rất ‘hào phóng’”, nhà động vật học Auguste von Bayern của Đại học Oxford chia sẻ.

“Điều làm chúng tôi ngạc nhiên là 7 trong số 8 con vẹt xám châu Phi đã chia sẻ phần ăn của chúng cho con bên cạnh một cách hoàn toàn ngẫu hứng ngay trong lần đánh giá đầu tiên, một điều mà chúng chưa từng được trải nghiệm trước đó cũng như không hề biết rằng chính chúng cũng sẽ bị thí nghiệm y hệt vậy vào lần đánh giá tiếp theo. Do đó, những con vẹt đã tự nguyện giúp đỡ mà không nhận lại lợi ích nào và dường như chúng cũng chẳng mong đợi lòng tốt của mình được đáp trả.”

Tổng cộng, loài vẹt xám Châu Phi đã tự nguyện chia sẻ cho những con vẹt khác 157 trong số 320 phần ăn – tức gần một nửa. Và một điều thú vị rằng mặc dù loài vẹt sẵn sàng giúp đỡ những con vẹt không quen biết khác, nhưng đối với những con có quan hệ thân thiết hơn thì chúng sẽ chia sẻ phần nhiều thức ăn cho những con này hơn.

Ngược lại, vẹt đuôi dài đầu xanh hiếm khi chia sẻ phần ăn của mình cho con vẹt khác. Nếu có, chúng sẽ thả phần ăn qua cái lỗ trước mặt; và chúng làm điều đó nhiều hơn khi người đánh giá thí nghiệm đang ở trước mặt chúng. Điều này khiến các nhà khoa học tin rằng loài vẹt đuôi dài đang cố gắng chia sẻ phần ăn cho con người chứ không phải cho bạn của chúng.

Sự khác biệt này có thể là do những khác biệt xã hội giữa các loài trong tự nhiên. Nhưng trong một nghiên cứu gần đây, các nhà nghiên cứu còn cho thấy rằng, khi một con vẹt xám châu Phi nhìn thấy một người bạn được đối xử tốt hơn, chúng dường như không bận tâm lắm. Loài vẹt xám châu Phi không biểu lộ sự tức giận hay đố kị nếu một trong những đồng loại của chúng được đối xử và nhận được thứ gì đó có lợi, thay vào đó chúng tỏ vẻ khá hài lòng khi những điều tốt đẹp đến với người bạn của mình.

Điều này trái ngược hoàn toàn với các loài động vật như tinh tinh bởi loài vật này sẽ có xu hướng nổi giận khi chứng kiến điều đó.

Theo von Bayern, điều này có thể là do những con vẹt thường cặp với nhau đến hết đời.

“Cứ cho rằng loài vẹt thường gắn kết chặt chẽ với một cá thể duy nhất, do đó chúng phải phụ thuộc lẫn nhau. Nhưng điều đó vẫn không khác biệt nếu một trong 2 con được đối xử tốt hơn”, cô chia sẻ.

“Điều đáng quan tâm là chúng sẽ đạt được thành quả nhiều hơn khi hợp tác cùng nhau thay vì hoạt động riêng lẻ. Đây có lẽ là lý do tại sao loài vẹt thường khoan dung hơn nhiều khi bị đối xử không công bằng so với các loài vật không sống theo xu hướng ‘1 vợ 1 chồng cả đời’, và chúng vẫn hòa hợp tốt đẹp với đối phương ngay sau đấy”.

Thanh Thiên (theo Science Alert)