Tây Du Ký: Người thông minh không khoe khoang 4 thứ

Trương Triều vào thời nhà Thanh đã viết trong “U Mộng Ảnh” rằng, “Tây Du Ký” là một “Cuốn sách giác ngộ”. Nó dường như kể câu chuyện về quá trình gặp yêu ma quỷ quái khi đi Tây Thiên thỉnh kinh của Đường Tăng, nhưng thực tế là nó đang diễn dịch lại tư vị của kiếp nhân sinh này. Trong sách thì mỗi từng nhân vật, mỗi lần kiếp nạn đều bao hàm trí tuệ đối nhân xử thế. 

Sau khi đọc “Tây Du ký”, chúng ta mới hiểu được: Người ở tầng thứ cao không bao giờ khoe khoang 4 điều này:

1. Không khoe khoang tài sản

Khi thầy trò Đường Tăng trên đường đi qua thiền viện Quan Âm, họ được Kim Trì trưởng lão trong chùa thịnh tình khoản đãi, Kim trì trưởng lão thấy Đường Tăng dáng vẻ bất phàm, lại là từ đất nước giàu có phồn vinh tới nên cho rằng trên người Đường Tăng nhất định có mang theo bảo vật quý hiếm.

Đường Tăng là người khiêm tốn, chưa kể không có bảo bối, mà ngay cả khi có cũng sẽ không mang ra khoe khoang.

Nhưng Tôn Ngộ Không thì khác. Con khỉ này không chỉ thích khoe khoang mà còn thích kiếm chuyện. Ngộ Không thấy Kim Trì trưởng lão huênh hoang khoác lác, trong lòng không khỏi tức giận, vì vậy Ngộ Không đã thúc giục Đường tăng lấy ra chiếc áo cà sa lộng lẫy do Phật Tổ ban tặng .

Đường Tăng nghe xong, liền vội vàng lắc đầu nói: “Đồ đệ, chớ có cùng người tranh giàu sang cao thấp, ta và ngươi bên ngoài không có người thân, chỉ e rằng có phiền phức”.

Đối với lời khuyên răn của Đường Tăng, Ngộ Không nghe cũng như không, và chỉ muốn ở trước mặt Kim Trì trưởng lão lấy áo cà sa ra khoe khoang một phen. Kết quả làm cho lòng tham của Kim Trì trưởng lão nổi lên, nghĩ đủ mọi cách để hại người đoạt bảo vật, thậm chí còn đưa tới con quái vật gấu đen, vô cớ sinh ra rất nhiều phiền toái.

“Tăng Nghiễm Hiền Văn” có một câu nói:  “Khách bất ly hóa, tài bất lộ bạch.” nghĩa là khách không rời xa đồ của mình, của cải không để lộ ra.

Khoe khoang tài sản thì ngoài việc khơi dậy sự đố kị và thèm muốn của người khác ra thì không có chỗ nào tốt cả. Một người nội tâm phong phú thì sẽ không cần phải khoe khoang hay thể hiện bản sự ra bên ngoài.

Một câu chuyện tương tự cũng được ghi lại trong “Thế Thuyết Tân ngữ”:

Vào triều đại Tây Tấn có một người giàu có tên là Thạch Sùng, ông có sở thích lớn nhất là “thể hiện sự giàu có theo phong cách lạ mắt”. Có một lần, Thạch Sùng cùng quốc cựu Vương Khải đấu xem ai là người giàu hơn. Vương Khải ra lệnh cho người hầu rửa nồi, rửa chén bằng nước đường, còn Thạch Sùng yêu cầu người hầu lấy đèn cầy thay củi để thổi lửa nấu cơm; Vương Khải dùng nhựa đá đỏ để sơn tường còn gia đình Thạch Sùng đã dùng hạt hoa tiêu quý giá để sơn tường.

Thạch Sùng có tài lực hùng hậu và luôn áp đảo Vương Khải một bậc, mặc dù màn “Khoe giàu” lần này của ông ta đã thắng lợi, nhưng cũng bị người có dã tâm theo dõi. Sau đó Triệu vương Tư Mã Luân nắm giữ quyền hành trong triều đình, Tôn Tú – một người thân tín bên cạnh Triệu vương Tư Mã luân đã thèm muốn sự giàu có của Thạch Sùng từ lâu, vậy nên liền vu cho Thạch Sùng tội mưu phản. Cuối cùng cả nhà Thạch Sùng bị chém đầu, gia tài cũng bị Tôn Tú đoạt mất, rơi vào kết cục bi thảm “người mất tiền cũng mất”.

Có người từng nói: “Dốt nát và giàu có mà ở cùng một chỗ thì chính là càng làm cho bản thân rơi rớt”.

Vì để thỏa mãn hư vinh nhất thời, khoe khoang tự cho ta là giàu có thì chính là dốt nát lớn nhất. Khoe khoang tài sản thì không có được sự tôn kính xuất phát ra từ nội tâm của người khác mà chỉ có thể phơi bày cái tinh thần cằn cỗi của một người.

2. Không khoe khoang năng lực

Tôn Ngộ Không từ khi bái Bồ Đề lão tổ làm sư phụ liền bắt đầu chăm chỉ học bản lãnh. Rất nhanh, Ngộ Không liền học được cân đẩu vân cùng 72 phép biến hóa.

Có một lần, Tôn Ngộ Không đang một mình tu tập thì các sư huynh sư đệ rối rít tới xúi giục Ngộ Không thi triển thần thông để mọi người cùng xem. Ngộ Không là người thích gây chuyện nên một khi các sư huynh sư đệ xúi giục, liền ở trước mặt mọi người mà cưỡi mây đạp gió, thiên biến vạn hóa.

Bồ Đề tổ sư sau khi biết được liền khiển trách Ngộ Không: “Ngươi phô trương bản lĩnh gì? Nếu ngươi thấy người khác có, thì có muốn có như hắn không? Người khác thấy ngươi có, thì tất nhiên cũng muốn có như ngươi. Nếu ngươi sợ tai họa thì phải truyền cho hắn, còn nếu ngươi không truyền thì hắn sẽ hại ngươi, tính mạng ngươi cũng không đảm bảo”.

Đối mặt với lời trách mắng của sư phụ Ngộ Không xin lỗi liên tục, nhưng Ngộ Không không bao giờ nhớ. Về sau, lúc đại náo Thiên cung, Tôn Ngộ Không lại ở trước mặt Như Lai khoe khoang thần thông, không nghĩ núi cao còn có núi cao hơn, cuối cùng tự mình hại mình, bị đè dưới núi Ngũ Hành Sơn.

“Thái Căn Đàm” có nói: “Đại Bàng đứng như ngủ, Hổ đi như bệnh. Đó là thủ đoạn của nó để bắt và cắn người. Do đó người quân tử tuy thông minh nhưng không để lộ tài hoa, vậy thì sau này mới có sức mạnh để gánh vác trách nhiệm lớn”

Kẻ mạnh thực sự không bao giờ xuất hiện, họ chỉ lặng lẽ tích lũy sức mạnh. Cho dù một người ưu tú như thế nào, cũng phải học cách nhận định tình hình, khiêm tốn mà giấu vào bên trong.

Thời kỳ chiến quốc, Tần Vũ, vua của nước Tần uy dũng vô song, lòng ôm chí lớn, là một nhân vật văn võ song toàn. Dưới sự cai trị của ông, Tần quốc liên tục chế ước nước Sở và tấn công san bằng nước Thục, sức mạnh quốc gia được tăng lên rất nhiều. Nhưng một vị quân chủ anh minh như vậy chỉ vì khoe khoang năng lực mà phải bỏ mạng.

Có một lần, Tần Vũ vương cùng thuộc hạ là vệ sĩ Mạnh Thuyết ở trong cung của Chu Vương, thành Lạc Dương thi đấu nâng đỉnh. Vì muốn thể hiện mình là người dũng lực nên Tần Vũ vương không nghe khuyên ngăn, không nghĩ đến năng lực chịu đựng của bản thân mà tùy tiện nâng đỉnh, kết quả kiệt sức, hai mắt rỉ máu, xương ống chân bị gãy, đến tối thì tắt thở chết, năm ấy mới có 23 tuổi. Đây là độ tuổi sung sức để thực hiện hoài bão của cuộc đời.

“Chu Dịch” có nói: “Quân tử giấu tài năng, chờ đến thời cơ mới dùng”.

Có năng lực cao thì đáng tự hào, nhưng nếu không tiết chế mà khoe khoang trước mặt người khác, thì sẽ mang đến tai bay vạ gió.

Đừng lộ ra khiếm khuyết, cũng đừng khoe khoang tài năng của bản thân. Khi ở trước mặt người khác khoe khoang năng lực, đó cũng chính là lúc nhân phẩm của mình bị mất giá.

3. Không khoe khoang thông minh

Người thông minh nhất trong các đồ đệ là Sa Ngộ Tịnh. Sa Ngộ Tịnh cho chúng ta ấn tượng là một người hiền lành, trung thực, nhưng thực tế thì Ngộ Tịnh suy nghĩ rất tinh tế, rất hiểu đối nhân xử thế. Chỉ bất quá Ngộ Tịnh là người biết đạo lý nhún nhường, không ở trước mặt người khác mà khoe khoang sự thông minh của mình. Học hỏi kinh nghiệm trên đường, chỉ có ở thời khắc mấu chốt, Ngộ Tịnh mới đứng ra để nói chuyện.

Trong Hồi “Ba lần đánh Bạch Cốt Tinh”, trong lúc Đường Tăng nghiêm phạt Tôn Ngộ Không thì Sa Ngộ Tịnh không nói nửa câu để xin tha, lúc Tôn Ngộ Không bị đuổi đi Ngộ Tịnh cũng không có một câu giữ lại. Toàn bộ quá trình là không liên quan, luôn giữ thái độ thanh cao.

Sau đó, khi chiến đấu chống lại yêu quái Hoàng Bào thì Sa Ngộ Tịnh bị bắt, Trư Bát Giới bất đắc dĩ, không thể làm gì khác hơn là mặt dày tới mời Tôn Ngộ Không.

Khi Tôn Ngộ Không trách móc Sa Ngộ Tịnh lúc đó “vì sao không cầu tha thứ cho ta”, Sa Ngộ Tịnh không giải thích nhiều chỉ từ tốn nói sáu chữ: “Quân tử không nhắc chuyện cũ.”

Chỉ một câu nói ngắn ngủi, vừa tâng bốc Tôn Ngộ Không, lại biểu hiện ra mình áy náy trong lòng, cứ như vậy mâu thuẫn giữa hai người liền giải quyết dễ dàng.

Chính là bởi vì Sa Ngộ Tịnh có khả năng nhận định tình hình và xử lý tốt, lại không thích phô trương, cho nên luôn được Đường Tăng tín nhiệm và yêu thương.

“Thái Căn Đàm” có nói: “giấu sự khéo léo vào sự vụng về, dùng đêm tối một cách sáng suốt, ẩn giấu sự minh bạch tại nơi hỗn loạn, lấy cong làm duỗi”.

Người càng thông minh càng biết cách che giấu sự khôn ngoan của mình. Nếu một người luôn lộ ra sự thông minh của mình thì cuối cùng sẽ không làm được việc gì cả.

Như đã nói, người tài vẻ ngoài đần độn, lù khù vác cái lu chạy. Những người thực sự thông minh thường là những người biết giả bộ hồ đồ đúng thời điểm.

4. Không khoe khoang công lao

Lúc Tôn Ngộ Không đại náo Thiên cung, một trăm ngàn thiên binh không đấu lại được, sau đó Quan Âm Bồ Tát đề cử Nhị Lang Thần với Ngọc Đế.

Nhị Lang Thần không phụ sự mong đợi của mọi người, dưới sự giúp đỡ của Thái Thượng Lão Quân, ông đã thành công bắt được Tôn Ngộ Không, ông cũng vì vậy mà được Ngọc Đế xem trọng. 

Tuy nhiên, khi Ngọc đế hạ chiếu biểu dương chiến công thì Nhị Lang Thần biểu hiện hết sức thanh tỉnh, không có chút biểu hiện giành công kiêu ngạo, ngược lại quy công cho Quan Âm Bồ Tát cùng Thái Thượng Lão Quân, khi được ban thưởng cũng đều phân cho thuộc hạ của mình. Sau khi tạ ơn Ngọc Đế thì liền trở về Quán Giang Khẩu ẩn cư.

Tăng Quốc Phiên nói: “Gặp nạn trước là do bản thân, có công trước hết để cho người khác hưởng, đây là nền tảng của sự nghiệp.”

Có công lao phải học chia sẻ, có khó khăn phải dẫn đầu giải quyết.

Người có tầng thứ càng thấp thì càng bảo vệ lợi ích của bản thân; người có tầng thứ càng cao thì càng dễ buông bỏ lợi ích và dễ chia sẻ, kết quả thu được lại lớn hơn lợi ích thiết thực.

Lão Tử có nói: “Sinh nhi bất hữu, công thành nhi bất cư” (sinh ra mà không sở hữu, công thành mà không lưu luyến).

Bỏ ra cố gắng mà không tự khen ngợi, có công lao mà không kiêu ngạo, đây mới là một người có phẩm chất.

Tài năng cái thế thì không tránh khỏi sự “kiêu căng” ; Trí huệ cao siêu không gì khác hơn là “che giấu”. Thành công cũng không kiêu căng, có công lao nhưng nguyện chia sẻ, như vậy con đường phía trước mới rộng rãi thênh thang!

Quỷ Cốc Tử có nói: “Đạo của Thánh nhân là ở chỗ biết ẩn giấu”.

Bồ Đề Tổ Sư cũng từng nhắc nhở Ngộ Không rằng: “Thành danh là nhờ mỗi ngày đều ở trong cảnh nghèo khổ, thất bại đa phần là những lúc đắc ý”.

Trong đời người thì hư vinh chính là thể hiện điều ác, khiêm tốn là ẩn chứa điều thiện. Khoe khoang quá độ, bất quá chỉ là biểu hiện của sự rỗng tuếch, chỉ có ẩn giấu không lộ thì mới có thể tồn tại lâu dài.

Minh Huy (Theo Secretchina)