Lược sử về tinh thần hiệp sĩ và bài học vượt thời gian của nó dành cho các quý ông

Các hiệp sĩ đã biến mất theo dòng chảy lịch sử và giờ đây họ chỉ còn xuất hiện trên phim ảnh, sách báo. Nhưng tinh thần hiệp sĩ của họ không hề lỗi thời mà vẫn còn nguyên giá trị cho đến tận ngày nay.

Những quý ông thời trung cổ

Trong tác phẩm “Knight: The Warrior and World of Chivalry” (Hiệp sĩ: Chiến binh và thế giới tinh thần của hiệp sĩ), nhà sử học quân sự và chuyên gia về chiến tranh thời trung cổ Robert Jones đã dành nguyên một chương để miêu tả về tinh thần hiệp sĩ – một bộ quy tắc ứng xử sáng chói của các quý ông mạnh mẽ cách đây khoảng 1.000 năm. Tại đây, ông xem xét sự phát triển của các quy tắc chiến tranh, sự độc quyền dần dần của một tầng lớp hiệp sĩ, việc tạo ra các mệnh lệnh hiệp sĩ khác nhau, huy hiệu và cấp bậc, cũng như việc thành lập các mệnh lệnh quân sự như Hiệp sĩ và Lệnh của Thánh John, và những nỗ lực của Giáo hội nhằm chấm dứt bạo lực và tội ác chiến tranh và chinh phạt.

Giống như một số nhân vật nổi tiếng thời nay, những chiến binh thời trung cổ này nhận thức sâu sắc về hình ảnh của họ. Họ khao khát được vinh danh cả trên chiến trường và trong các cuộc đấu như những người dũng cảm, có kỹ năng sử dụng kiếm và thương, có thể đánh bại mọi kẻ thù. Mong muốn được công nhận về năng lực, sức mạnh và lòng dũng cảm đã thúc đẩy họ cố gắng thực hiện những việc lớn lao, cả trong chiến đấu và trong các trận tranh đấu.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm sáng chói, các hiệp sĩ cũng không thoát khỏi những lời chỉ trích. Đặc biệt, Giáo hội đã cố gắng kiềm chế bạo lực và sự hung hãn của họ trong chiến tranh. Trong “Knight”, Jones lấy ví dụ về Bernard of Clairvaux, một tu viện trưởng người Pháp thế kỷ 12, người đã tố cáo các kỵ sĩ như sau:

“Cái… lỗi lầm quái gở này là gì và sự thôi thúc ghê gớm nào đã khiến anh phải chiến đấu với sự nông nổi và lao lực đến như vậy. … Anh dùng lụa để phủ cho ngựa còn mình thì mặc áo giáp thuộc loại mà tôi cũng chẳng biết là loại giẻ rách nào; anh sơn lên khiên và yên ngựa; anh làm đẹp cho từng cái móc khuyên và cựa bằng vàng, bạc, đá quý, rồi bằng tất cả hào quang ấy, anh lao vào đống đổ nát với cơn thịnh nộ kinh khiếp và sự điên rồ không chút sợ hãi.”

Như Jones nhắc nhở chúng ta, các hiệp sĩ của thời Trung cổ không hẳn giống với ấn tượng đã lãng mạn hóa hiện đại của chúng ta về họ. Ông viết: “Tinh thần hiệp sĩ cùng những lời nguyện cầu của Nhà thờ và những người theo trường phái pháp lý có thể giúp ngăn chặn những cuộc tấn công tồi tệ quá mức nhằm vào dân thường, nhưng trong thâm tâm anh ta, hiệp sĩ là một chiến binh thực tế, sẵn sàng gạt bỏ các nguyên tắc của mình nếu hoàn cảnh yêu cầu.”

Tuy nhiên, khi thời gian qua đi, những người khác bên cạnh Giáo hội đã tìm cách xoa dịu và điều chỉnh  sự hiếu thắng của các quý ông này.

Tình yêu và danh dự

Trải qua vài trăm năm, văn học, thi ca và phụ nữ thuộc tầng lớp thượng lưu đã giúp nâng cao các tiêu chuẩn của tinh thần hiệp sĩ.

Vào cuối thời Trung cổ, tình yêu kiểu hiệp sĩ — tình cảm thuần khiết của một hiệp sĩ dành cho nữ hoàng của mình hoặc một  công nương trong triều đình, và việc anh ta thực hiện những hành động anh hùng để tôn vinh cô — đã trở thành trào lưu. Mức độ mà các hiệp sĩ thực sự thể hiện tình yêu vẫn còn gây tranh cãi, nhưng chắc chắn nó đã trở thành chủ đề cho những lời ca tụng của những người hát rong và những câu chuyện được kể bởi các nhà thơ trong các hội trường lớn.

Văn học viết vào cuối thời Trung cổ cũng thường xuyên đề cập đến chức hiệp sĩ. Bài thơ thế kỷ 14 “Sir Gawain and the Green Knight” (Ngài Gawain và Lục Kỵ Sĩ) đầu tiên đưa chúng ta đến tòa án của Arthur tại Christmastide, nơi chúng ta chứng kiến sự hào hiệp của các hiệp sĩ với phụ nữ, và sau đó là một nhiệm vụ với Ngài Gawain, người thánh thiện nhất trong các Hiệp sĩ của Bàn tròn. Trong “The Canterbury Tales” (Chuyện kể ở Canterbury), Geoffrey Chaucer cho chúng ta một mô tả tuyệt vời về một hiệp sĩ: một người đàn ông nhu mì và khiêm tốn, ăn mặc giản dị, đã chiến đấu trong nhiều cuộc chiến, và là “một người hào hoa, nhã nhặn, lịch thiệp”.

Được xuất bản vào năm 1485, tác phẩm “Le Morte d’Arthur” của Thomas Malory đã lý tưởng hóa việc làm hiệp sĩ và trở thành tài liệu tham khảo cho rất nhiều cuốn sách và bộ phim ngày nay về triều đình Vua Arthur. Malory viết cuốn sách này vào thời điểm những người đàn ông mặc áo giáp và cưỡi ngựa chiến sắp biến mất khỏi chiến trường, nhưng ông ấy đã gửi gắm vào câu chuyện và nhân vật của mình những đức tính mà ngày nay chúng ta sẽ liên tưởng tới hiệp sĩ.

Dưới đây là một số đức tính hiệp sĩ được tìm thấy trong các câu chuyện lãng mạn của Malory:

• Giống như bất kỳ một hiệp sĩ nào, một hiệp sĩ phải thể hiện sức mạnh và bản lĩnh trên chiến trường.
• Anh ta hào phóng, chia sẻ với những người bạn đồng hành và thường xuyên cho người nghèo bất cứ thứ gì anh ta có.
• Anh ta trung thành trong các nguyên tắc tôn giáo của mình.
• Anh ta cam kết bảo vệ phụ nữ, những người yếu thế và bị áp bức.
• Anh ta trung thành với vua và chúa của mình.
• Anh ta nhân từ và công bình.
• Anh ta kiên cường chịu đựng gian khổ.

Tinh thần hiệp sĩ: Thời kỳ phục hưng

Mặc dù các hiệp sĩ và lâu đài đã trở thành quá khứ, quy tắc của tinh thần hiệp sĩ này vẫn tồn tại và biến thành quy tắc của các quý ông. Chẳng hạn, những vị Tổ phụ Lập quốc của chúng ta có thể đã nổi dậy chống lại vua của họ, nhưng họ có đầy đủ những đức tính khác mà Malory đã nhắc đến.

Sau đó, khi nước Anh thời Victoria trở nên say mê thời Trung cổ, những lý tưởng về tinh thần hiệp sĩ này đã trở thành một phần của văn học và nghệ thuật. Tác phẩm “Ivanhoe” năm 1819 của Sir Walter Scott đã giúp khơi dậy mối quan tâm với nước Anh thời Trung cổ. Cuốn tiểu thuyết đã rất nổi tiếng, cả ở Anh và Hoa Kỳ, và hiện được coi là một trong những cuốn sách mang tính bước ngoặt của thế kỷ 19. Các mô tả của Scott về Vua Richard, Robin Hood, và những hiệp sĩ và phụ nữ hư cấu đã giúp làm sống lại các giá trị của hiệp sĩ và tinh thần hiệp sĩ.

Thơ ca thời Victoria cũng phản ánh đức tính hào hiệp. Đọc “Nếu” của Rudyard Kipling, chúng ta tìm thấy trong đó lời khuyên về chủ nghĩa khắc kỷ và danh dự mà có thể đã hấp dẫn William Marshal. Ghé thăm Sir Henry Newbolt trong bài thơ “Play Up! Play Up! And Play the Game!” và các giá trị của thế kỷ 14 tương đồng với những giá trị của thời đại Victoria, người đã sáng tác bài thơ này. Tại đây, một cậu học sinh, giống như trợ thủ học việc của hiệp sĩ, học được những bài học trên các sân chơi mà sau này cậu sẽ mang theo khi tham gia trận chiến. Trong “Idylls of the King”, Alfred Lord Tennyson kể lại câu chuyện về Arthur, tình yêu của anh dành cho Guinevere và sự sụp đổ của Vương quốc Anh.

Các họa sĩ thời tiền Raphaelite cũng bày tỏ lòng kính trọng đối với các hiệp sĩ và phụ nữ thời xưa. Các nghệ sĩ như Millais, Rossetti, Hunt và những người khác đã mang đến cho thế giới nhiều tác phẩm mô tả các hiệp sĩ hào hiệp, với một trong những chủ đề phổ biến nhất là giải cứu một thiếu nữ khỏi nguy hiểm. Trong triển lãm “Các hiệp sĩ tiền Raphaelite: Tái hiện thế giới thời Trung cổ” (Pre-Raphaelite Knights: Reinventing the Medieval World), Bảo tàng Bowes của miền Bắc nước Anh giới thiệu một chuyến tham quan video tuyệt vời về một số bức tranh này.

Tinh thần hiệp sĩ đã chết?

Nhiều người, đặc biệt là phụ nữ, phàn nàn rằng tinh thần hiệp sĩ đã chết, đàn ông không còn cư xử như một quý ông nữa, rằng họ thiếu lịch thiệp và chỉn chu. Có thể sự thực phần nào đúng như vậy. Rốt cuộc, chúng ta đã loại bỏ phần lớn các từ “kính thưa quý ông và quý bà” khỏi bài phát biểu trước đám đông và khi các ngôn từ lịch thiệp này biến mất, các khái niệm mà chúng đại diện cũng vậy.

Nhưng tinh thần hiệp sĩ luôn không chỉ là lịch thiệp và tốt bụng. Bao hàm trong ý nghĩa của từ đó là cả những giá trị như danh dự, lòng trung thành, lòng dũng cảm, sự hào phóng về thời gian và tiền bạc, sẵn sàng bảo vệ phái yếu, và nghe có vẻ cổ hủ, là tôn trọng phụ nữ, cư xử đúng chuẩn mực với họ như những quý cô. Một số người cho rằng những đức tính này đã không còn ở nhiều nam giới. Chắc chắn phương tiện truyền thông của chúng ta thường đưa tin những câu chuyện về những người đàn ông không thể đứng ra bảo vệ một người phụ nữ bị hành hung, những nhà lãnh đạo dường như không có chút cảm giác danh dự nào và những người khác thất bại khi hoàn cảnh thử thách lòng dũng cảm của họ.

Nếu tinh thần hiệp sĩ đang biến mất, thì cái giá phải trả cho nền văn hóa của chúng ta sẽ rất lớn. Để phát triển những đức tính này, đòi hỏi nhiều thế kỷ gây dựng và chắt lọc, và các đức tính hiệp sĩ là một số nền tảng cơ bản của xã hội chúng ta.

Điều đáng mừng là xã hội vẫn còn những quý ông vẫn giữ được cách hành xử đúng chuẩn mực của một hiệp sĩ, họ đối xử với phụ nữ bằng sự tôn trọng, giúp đỡ người khác bất cứ khi nào có thể, và sống một cuộc sống đầy danh dự. Dù không cưỡi bạch mã và vung những thanh kiếm sáng chói như các hiệp sĩ thời trung cổ, nhưng họ là những hiệp sĩ chân chính – những quý ông mạnh mẽ đáng được tôn trọng và khen ngợi.

Thiện Thành (Theo Epoch Times)