Cuộc chiến bảo vệ văn hóa truyền thống của tộc người da đỏ Zuni 

Quá trình chiến đấu bảo vệ những giá trị văn hóa truyền thống có lẽ là điều ấn tượng nhất khi nhắc đến tộc người Zuni. Vậy họ đã làm thế nào để gìn giữ nền văn hóa đặc sắc của mình bất chấp sự đàn áp của đội quân xâm lược Tây Ban Nha?

Tộc người Zuni là ai?

Zuni là một trong những bộ lạc người da đỏ phương Tây (cùng họ với Hopi). Họ sống chủ yếu tại phía Tây New Mexico, gần biên giới Arizan trong hàng ngàn năm qua. Cùng với Hopi, tộc người Zuni đã nổ lực chống lại sự đồng hóa của Tây Ban Nha, nhằm giữ gìn và phát triển văn hóa truyền thống của dân tộc mình.

Theo những gì được truyền lại trong bộ tộc, người Zuni đến từ vùng Grand Canyon, được họ gọi là “Chimik’yana’kya dey’a”. Theo đó, tổ tiên người Zuni đã đi dọc dòng thác Ribbon từ phía Bắc của Grand Conyon đến sông Colorado.

Trong thần thoại Zuni cũng từng nói, họ đến từ một nơi nào đó dưới lòng đất. Ở đó, người Zuni sống trong bốn hang lớn. Khi nó trở nên quá đông đúc, mọi người đã cầu xin sự thay đổi. Vì vậy, Cha Mặt Trời đã đạo ra hai con người mới từ những bộ ph ận trên cơ thể mình và cho phép họ rời hang. Về sau họ đã trở thành tổ tiên của người Zuni.

Nét độc đáo trong văn hóa truyền thống của người Zuni

Zuni là bộ tộc theo chế độ mẫu hệ với 13 gia tộc lớn. Người Zuni luôn tôn trọng những người bà và người mẹ của mình. Họ có mối quan hệ chặt chẽ với đất đai và tôn thờ thần đất. Điều này thể hiện rất rõ trong việc thờ cúng và các nghi lễ truyền thống của người Zuni.

Lễ nghi của người Zuni khá phức tạp. Họ có tục thờ cúng tổ tiên với niềm tin mạnh mẽ vào những người cổ đại đã sống cách mình hàng nghìn năm trước.

Trong văn hóa Zuni, tộc người này có đến sáu nhóm thầy tư tế chuyên thờ phượng các vị thần mà người Zuni tôn thờ. Một trong những lễ hội nổi tiếng nhất của người Zuni là lễ hội Shalako vào đầu mùa đông. Trong lễ hội này, người ta thường mặc những bộ trang phục đủ màu sắc để nhảy những điệu múa cầu mưa, mong cho mưa thuận gió hòa.

Kachinas – rượu mạnh và muối chính là hai loại chất quan trọng đối với người Zuni. Bởi họ cho rằng chúng đã giúp mình kết nối với các vị thần.

Hồ Zuni Salt của người Zuni nằm ở vị trí khoảng 60 dặm về phía Nam. Đây được xem là nơi cư ngụ của nữ thần muối và chồng bà Turquoise Man. Bà chính là người đã mang muối đến với người Zuni và hướng dẫn họ làm thế nào để thu hoạch nó.

Mặt khác, người Zuni còn thể hiện nét văn hóa truyền thống của mình thông qua nghệ thuật chạm khắc đồ trang sức và vẽ tranh độc đáo. Họ xem đây là thứ kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Trái với nhiều nền văn hóa khác, đàn ông Zuni mới là người phải dệt vải và phụ nữ Zuni sẽ là người làm gốm.

Người Zuni đã chiến đấu bảo vệ truyền thống trước sự xâm lược của Tây Ban Nha như thế nào?

Năm 1539, Fray Marcos De Niza đã dẫn đầu một cuộc thám hiểm đến khu vực của tộc người da đỏ Zuni, sau khi nghe tin đồn về sự giàu có của vùng đất này. Estevan, một trong những người lính của Niza đã yêu cầu người Zuni giao nộp cho họ những cô gái đẹp và các loại ngọc bích quý giá. Nhưng người Zuni đã không chịu khuất phục mà đứng lên phản  kháng. Cuối cùng quân Niza đã phải bỏ chạy. Nhưng sau đó, Niza đã loan tin về nơi ở của bộ tộc Zuni như thể đây là khu vực đầy vàng bạc kho báu. Ông đã gọi nó là “Bảy thành phố của Cibola”.

Để tìm hiểu thông tin này, Francisco Vásquez de Coronado đã dẫn đầu cuộc thám hiểm trở lại ngôi làng của người Zuni. Nhưng cũng giống như Niza, ông không hề tìm thấy vàng, mà chỉ nhận phải sự phản kháng mạnh mẽ từ người dân bản địa.

Thậm chí Francisco Vásquez de Coronado không hề nhìn thấy bảy thành phố nào cả, bởi thực tế vùng đất của người Zuni chỉ có sáu thị trấn lớn mà thôi. Cho đến nay không một ai hiểu vì sao quân Niza lại loan tin tại đây có đến 7 thành phố.

Không bỏ cuộc, Coronado tiếp tục gửi những đoàn người thám hiếm đến đây để tìm kiếm vàng bạc châu báu. Tuy nhiên, không một đoàn người nào mang lại kết quả như mong muốn. Điều này khiến họ vô cùng nản lòng.

Đây cũng là lúc người Zuni phải tiếp tục chiến đấu với áp lực đến từ Tây Ban Nha, khi những kẻ xâm lược luôn muốn thay đổi nền văn hóa của họ bằng cách bắt người Zuni phải chấp nhận Kito giáo là tôn giáo chính thống.

Năm 1680, người Zuni đã tham gia cuộc nổi dậy của tộc người da đỏ và đánh đuổi được người Tây Ban Nha ra khỏi làng mạc của mình. Nền độc lập của họ kéo dài đến năm 1961 thì Tây Ban Nha quay trở lại xâm chiếm khu vực này một lần nữa.

Mặc dù vậy, tộc người Zuni vẫn chiến đấu chống lại nền văn mình Tây Ban Nha và bảo vệ đến cùng những truyền thống văn hóa của dân tộc mình. Cuối cùng, Tây Ban Nha đã buộc phải làm hòa với người Zuni. Cho đến ngày nay, truyền thống và văn hóa của tộc người Zuni vẫn phát triển mạnh mẽ bất chấp thời gian.

Và nếu như người Tây Ban Nha không bị mờ mắt vì vàng, thìtr họ đã tìm được một thứ giá trị hơn cả vàng, chính là những nét đẹp độc đáo trong văn hóa truyền thống của người Zuni và sự kiên cường của họ trong quá trình bảo vệ những giá trị truyền thống ấy.

Uniwriter