Chuyện lạ: Mất trí nhớ mỗi 90 phút sau nhổ răng dù não không hề tổn thương

Đồng hồ sinh học của William đã vĩnh viễn đứng lại vào 13 giờ 40 phút ngày 14/3/2005, sau một buổi khám nha khoa. Trong khi đó, não của ông không hề tổn thương, các nhà nghiên cứu vẫn chưa có lời giải thích về trường hợp bí ẩn này.

Lần khám răng định mệnh

William là một quân nhân người Anh, tối hôm trước ông vừa trở lại đơn vị đóng ở Đức sau khi dự tang lễ của ông nội. Sáng hôm sau, ông đến phòng tập thể thao và chơi bóng chuyền khoảng 45 phút. Sau đó, ông đến văn phòng, kiểm tra hộp thư điện tử rồi tới phòng khám nha khoa để điều trị tủy răng.

“Tôi chỉ nhớ là đã ngồi vào ghế và sau đó được bác sỹ gây tê“, ông nói.

“Sau đó mọi thứ trở nên trắng xóa”.

Kể từ đó, ông không thể nhớ được bất cứ điều gì quá 90 phút. Mặc dù vẫn nhớ và kể về lần đầu tiên gặp Công tước xứ York trong một buổi báo cáo tại Bộ Quốc phòng, ông không thể nhớ nổi nơi mình ở là đâu. Mỗi buổi sáng tỉnh dậy, ông đều tưởng mình còn ở Đức vào năm 2005, và phải chuẩn bị gặp nha sỹ. Mất khả năng ghi nhận những ký ức mới, thời gian trở nên vô nghĩa đối với ông. Ông chỉ biết được rằng mình có vấn đề, nhờ những thông tin mà ông và vợ ghi lại một cách tỉ mỉ trên điện thoại, trong một tệp tin với tựa “Hãy đọc điều này đầu tiên”. Đối với ông, những ký ức mới như được viết bằng một loại mực vô hình, dần dần biến mất.

Vì sao một buổi khám răng có thể tác động tới não của ông nghiêm trọng như vậy? Sự bí ẩn trong trường hợp của William làm hé lộ những điều ít ai biết về cách hoạt động của não bộ.

Điều kỳ lạ là não của William không bị tổn thương

Trong quá trình khám chữa răng cho William, nha sỹ không phát hiện ra điều gì bất thường. Chỉ sau khi yêu cầu William gỡ kính bảo vệ mắt, họ mới phát hiện ra da của ông nhợt nhạt và ông rất khó khăn mới đứng dậy được.

Họ đã liên lạc với vợ ông.

“Ông ấy được đặt nằm trên ghế sofa”,  bà Samantha nhớ lại, “Ông ấy nhìn tôi một cách ngạc nhiên, không hiểu chuyện gì xảy ra”.

Đến 5 giờ chiều, ông được đưa đến bệnh viện và nằm lại ba ngày. Ngay cả khi trấn tĩnh lại, ông cũng không thể nhớ được bất cứ chuyện gì quá vài phút. Các bác sỹ ban đầu cho rằng tác động của thuốc gây mê khiến não bị xuất huyết. Tuy nhiên họ lại không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy não bị tổn thương. Vì vậy, ông được cho xuất viện trong lúc hội chứng bí ẩn này vẫn chưa được lý giải.

Gia đình ông quay về Anh, nơi ông được đưa đến văn phòng của ông Gerald Burgess, một nhà điều trị tâm lý ở Leicester.

Một trong các giả thiết được đưa ra là William mắc chứng ‘quên thuận chiều’, giống như Henry Molaison. Trong lần phẫu thuật não để chữa chứng động kinh, các nhà phẫu thuật đã cắt một phần lớn chất xám của Molaison, trong đó bao gồm vùng hải mã ở chính giữa não. Đây là các vùng ghi nhận ký ức và đính chúng vào một bộ nhớ dài hạn. Thiếu các vùng này, ông Molaison không thể ghi nhận những ký ức mới sau phẫu thuật.

Tuy nhiên, theo các bác sỹ của William, kết quả quét não cho thấy những vùng quan trọng này không hề bị tổn thương. Hội chứng của ông cũng không hoàn toàn giống với những người bị ‘quên thuận chiều’.

Mặc dù không thể nhớ gì về những sự kiện xảy ra với cá nhân, Molaison lại có thể học những kỹ năng mới vì chúng được chứa ở một phần khác của não bộ.

Tuy nhiên khi ông Burgess yêu cầu William giải một mê cung phức tạp, ông lại quên mất kỹ năng này chỉ ba ngày sau đó.

“Ông ấy phải tốn cùng một khoảng thời gian để học lại kỹ năng này” , ông Burgess nói.

Một trong các giả thiết khác là bệnh của William bắt nguồn từ yếu tố tâm lý. Nhiều bệnh nhân nói họ mất trí nhớ sau một sự kiện đau đớn nào đó. Tuy nhiên, hội chứng này chỉ giúp thích nghi với những ký ức đau đớn trong quá khứ mà không gây ảnh hưởng tới việc ghi nhận hiện tại. Bà Samantha nói ông William không phải hứng chịu nỗi đau nào. Ông Burgess cũng ghi nhận rằng ông William hoàn toàn khỏe mạnh về tinh thần.

“Ông là một người cha và là một sỹ quan quân đội được đánh giá là luôn hoàn thành tốt phần việc của mình”, ông Burgess nói.

“Không có lý do gì để tin rằng ông ấy có vấn đề về tâm thần”.

Với những bằng chứng có được, ông Burgess nghi rằng câu trả lời có thể nằm trong các khớp thần kinh. Một khi chúng ta trải nghiệm một sự kiện nào đó, các ký ức được đính vào bộ nhớ dài hạn thông qua sự hoán đổi trong những mạng lưới đan xen dày đặc này. Giai đoạn này bao gồm việc sản sinh ra các protein mới để tái xây dựng các khớp thần kinh trong hình dạng mới. Nếu không có giai đoạn này, các ký ức sẽ trở nên mong manh và dễ bị phai đi theo thời gian. Thí nghiệm ở loại chuột cho thấy chúng nhanh chóng quên đi những thông tin vừa tiếp thu nếu protein này bị chặn. Điều quan trọng là quy trình này diễn ra trong 90 phút – cùng khoảng thời gian mà William bắt đầu quên các sự kiện.

Tuy nhiên ngay cả trong trường hợp đó, vì sao một cuộc phẫu thuật tủy răng lại khiến não của ông trở nên như vậy?

‘Đó là câu hỏi khó’, ông Burgess nói, ‘Và tôi không có câu trả lời’.

Trong lúc tìm kiếm các tài liệu y tế, ông tìm ra năm trường hợp mất trí nhớ tương tự dù não không bị tổn thương.

Mặc dù không trường hợp nào diễn ra trong lúc khám nha khoa, chúng đều diễn ra sau khi các bệnh nhân trải qua căng thẳng về tâm lý trong lúc cấp cứu khẩn cấp.

‘Có thể đây là yếu tố do gen và cần có sự kiện đóng vai trò xúc tác để xảy ra’, ông Burgess nói.

Ông Burgess hy vọng rằng nghiên cứu mới nhất của ông sẽ khuyến khích các nhà tâm lý khác chia sẻ những câu chuyện tương tự và đưa ra thêm những giả thiết mới.

‘Đây đúng là một điều khó hiểu’, John Aggleton từ Đại học Cardiff ở Anh quốc, nói.

Ngay cả khi các tế bào não không bị tổn thương, William có thể thiếu các dây thần kinh cần thiết xung quanh vùng hải mã và các phần khác trong vùng xử lý ký ức ở não, ông nhận định. Trường hợp của William một lần nữa nhắc nhở rằng còn nhiều điều chúng ta chưa biết về chính não bộ của mình. Nhiều người giờ đây tin rằng não bộ của mình giống như một máy tính, với các vi mạch riêng lẻ đảm trách các nhiệm vụ khác nhau như ‘ký ức’, ‘sự sợ hãi’ hay ‘tình dục’. Tuy nhiên trường hợp của William cho thấy cách nhìn này là quá đơn giản.

Ngay cả khi cả bộ máy vẫn nguyên vẹn, ta vẫn có thể bị lạc lối trong hiện tại, không có khả năng kết nối giữa quá khứ với tương lai. William cũng cho chúng ta thấy cảm xúc có thể có tác động lớn tới khối óc của mình thế nào.

Trong vòng 10 năm qua, ông chỉ có thể nhớ được về cái chết của cha mình. Bằng một cách nào đó, nỗi đau của ông giúp tạo ra những ký ức mới trong não và giúp ông ghi nhớ về sự kiện này, trong khi tất cả những thứ khác lại phai dần. Ông vừa mới biết được, một vài lần, rằng con gái và con trai ông giờ đã 21 và 18, không phải những đứa trẻ như ông tưởng.

Ông hy vọng rằng sẽ không làm thất lạc toàn bộ cuộc đời của con cái mình.

“Tôi muốn dắt tay con gái mình trong lễ cưới và ghi nhớ điều đó. Đến khi chúng trở thành cha mẹ, tôi muốn nhớ rằng các cháu của mình là ai”.

Ghi chú: Tên của nhân vật đã được thay thế để đảm bảo sự riêng tư cho gia đình.

Theo BBC