Tu hành là một việc rất khó nhọc, đòi hỏi người ta phải buông bỏ mọi thứ ham muốn nơi thế gian trần tục. Muốn trở thành Phật mà trong tâm vẫn ôm giữ những ràng buộc người thường thì vĩnh viễn chỉ là mộng tưởng.
Một vị tiến sĩ thích tham thiền ngộ đạo, lập chí muốn trở thành Phật. Ông nghe nói trên núi Thiên Đài có vị hòa thượng Đại Thông đã hơn 120 tuổi, lập tức lên núi bái kiến.
Hòa thượng Đại Thông biết vị tiến sĩ này mang theo rất nhiều tâm đến cầu pháp, động cơ là không thuần khiết, cho nên từ chối gặp mặt. Vì thế, vị tiến sĩ đã quỳ gối ở ngoài cửa chờ đợi.
Cuối cùng, hòa thượng Đại Thông đã cho gọi vị tiến sĩ vào hỏi: “Ông đến đây vì điều gì?”
Vị tiến sĩ trả lời: “Đến đây để học Phật”.
Hòa thượng Đại Thông nói: “Ông có phải là con trai của Thượng Thư đại nhân?”
Vị tiến sĩ nói: “Đúng vậy”.
Hòa thượng Đại Thông hỏi: “Lệnh đường đại nhân vẫn khỏe mạnh chứ?”
Vị tiến sĩ nói: “Cha tôi vẫn khỏe”.
Hòa thượng Đại Thông: “Ông có thê tử không?”
Vị tiến sĩ: “Có”
Hòa thượng Đại Thông nói: “Ông thật là hồ đồ, ngã Phật từ bi, phụ thân ông quyền cao chức trọng, thê tử cũng rất tốt, mà ông nhẫn tâm gạt bỏ họ để mong muốn làm Phật, cái tâm như thế có được không?”
Vị tiến sĩ không biết trả lời thế nào. Hòa thượng Đại Thông lại hỏi: “Muốn thành Phật nhất định phải có công đức, ông đã có những công đức nào rồi?”
Vị tiến sĩ nói: “Mỗi năm tôi đều quyên tiền, quyên lương thực cứu tế người dân mất mùa đói khổ. Mỗi lần gặp đám ma tôi đều trợ giúp chôn quan tài, hơn nữa mỗi năm tôi đều mua những con vật sống để phóng sinh”.
Hòa thượng Đại Thông nói: “Phàm là vì cầu phúc báo mà làm việc thiện, kỳ thực là không tích được chút công đức nào, không thể được tính công. Ông vì muốn trở thành Phật mà làm việc thiện, thì làm sao có công đức cho được?
Ông nếu thật sự muốn học Phật thì trước hết hãy học như ta. Từ giờ trở đi, ta ngồi thiền ông cũng ngồi, ta ăn ông cũng ăn, ta đi ngủ ông cũng đi ngủ, ông có thể làm được như vậy không?”
Vị tiến sĩ trả lời rằng có thể làm được như vậy. Sau đó hòa thượng Đại Thông nhắm mắt ngồi thiền ở trên giường, suốt một ngày không nói lời nào, không ăn không uống, không ngủ.
Vị tiến sĩ ngồi được một khoảng thời gian khá lâu thì khớp xương toàn thân đau nhức, bụng đói cồn cào, nhưng hòa thượng Đại Thông vẫn ngồi yên bất động. Không có cách nào, vị tiến sĩ đành phải đứng dậy, cam tâm đi về nhà.
Hòa thượng Đại Thông cũng không nói gì thêm, chắp tay mỉm cười đưa tiễn vị tiến sĩ.
Lê Hiếu