Các nhà nghiên cứu đã khai quật đất nông nghiệp nằm sâu trong trung tâm phía Bắc Kansas, nơi đây từng nằm dưới lòng đại dương. Cuối cùng, họ tìm thấy một loài cá mập hoàn toàn mới, chúng được cho là từng ẩn nấp dưới bề mặt biển 91 triệu năm trước.
Trong khoảng thời gian từ giữa đến cuối Kỷ Phấn Trắng (Cretaceous), khu vực của Hoa Kỳ mà chúng ta biết đến ngày nay là Great Plains, đã bị nhấn chìm dưới đường biển nội địa phía Tây Bắc Mỹ, với Quận Mitchell, Kansas nằm ở rìa ranh giới phía Đông của mặt nước.
Giống như các đại dương đang tràn ngập sự sống ngày nay, đường biển cổ đại cũng vậy. Và cũng giống như ngày nay, cá mập là kẻ săn mồi đỉnh cao mà hầu hết các loài động vật biển đều sợ hãi.
Giáo sư cổ sinh vật học Kenshu Shimada của Đại học DePaul, và Michael Everhart từ Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Sternberg, tại Đại học Bang Fort Hays cho rằng, họ đã phát hiện ra tàn tích của một loài cá mập thời tiền sử có tên là Cretodus crassidens, sống giữa Anh đến Bắc Mỹ.
Tuy nhiên, khi họ so sánh những chiếc răng mà họ tìm thấy với những chiếc răng đã biết của Cretodus crassidens, họ vui mừng nhận ra rằng họ vừa tìm thấy một loài cá mập hoàn toàn mới. Họ đặt tên cho nó là Cretodus houghtonorum để vinh danh Keith và Deborah Houghton – những người sở hữu vùng đất, nơi mẫu vật được tìm thấy và tặng nó cho bảo tàng.
Shimada nói: “Đó là khi chúng tôi nhận ra rằng, hầu hết những chiếc răng từ Bắc Mỹ được báo cáo trước đây là Cretodus crassidens, thuộc về một loài mới khác được khoa học nghiên cứu”.
Hai nhà nghiên cứu không chỉ tìm thấy răng. Họ đã giải thích trong một bài báo đăng trên Tạp chí Cổ sinh vật học có xương sống:
“Mẫu vật phần lớn không bị phân biệt nhưng bao gồm ít nhất 134 chiếc răng, 61 đốt sống, 23 vảy nhau thai và nhiều mảnh sụn nhỏ bị vôi hóa. Hình thái vảy cho thấy Cretodus là loài cá mập chậm chạp hơn Cretoxyrhina và Cardabiodon. Các đốt sống trung tâm được vôi hóa tốt và biểu hiện nhiều phiến vôi hóa tỏa ra – điển hình của ‘đốt sống lamnoid.’ Bộ răng được thể hiện bằng 34 răng trên bên trái, 28 răng trên bên phải, 31 răng dưới bên trái và 22 răng dưới bên phải, với kiểu răng lamnoid . Hàm răng giả cho thấy xu hướng mạnh mẽ về dị hình đơn nguyên, và mỗi hàng răng bao gồm ít nhất năm răng chức năng và răng thay thế.”
To hơn cá mập trắng lớn
Tất nhiên, những chiếc răng cho chúng ta biết rất nhiều điều về cá mập cả khi còn sống và đã tuyệt chủng, nhưng mẫu vật này còn tiết lộ nhiều hơn thế.
“Phần lớn những gì chúng ta biết về loài cá mập đã tuyệt chủng dựa trên những chiếc răng biệt lập, nhưng một mẫu vật liên quan đại diện cho một cá thể cá mập duy nhất. Như mẫu chúng tôi cung cấp vô số thông tin giải phẫu để cung cấp những hiểu biết sâu sắc hơn về hệ sinh thái của nó.” Shimada cho biết trong bản tường trình.
Dựa trên các đốt sống, nhóm nghiên cứu ước tính chiều dài của con cá mập vào khoảng 5,2 mét, và nó có thể đạt tới 6,7 mét lớn hơn một con Cá mập trắng lớn có tên Deep Blue – ước tính dài 6,1 mét, và cũng là họ hàng xa của loài Ceratodus cùng với Tiger Shark.
Anh nói: “Cá mập là thành phần quan trọng trong hệ sinh thái biển. Việc hiểu biết về cá mập trong quá khứ và hiện tại rất quan trọng để đánh giá vai trò của chúng đối với môi trường, và đa dạng sinh học của chúng theo thời gian. Quan trọng hơn là, chúng có thể ảnh hưởng như thế nào đến hệ sinh thái biển trong tương lai nếu chúng tuyệt chủng”.
Thật vậy, ngày nay cá mập có nguy cơ bị tuyệt chủng do nhu cầu về súp vi cá mập. Nhưng nếu cá mập biến mất, các hệ sinh thái đại dương sẽ rơi vào hỗn loạn.
Ngoài ra, Shimada và Everhart tin rằng Credotus houghtonorum đã tham gia ăn thịt đồng loại trước khi sinh ra, giống như cá mập ngày nay.
“Điều thú vị hơn là kích thước lớn khi mới sinh của nó, chiều dài gần 1,2 mét, cho thấy rằng hành vi ăn thịt đồng loại để nuôi dưỡng phôi thai, thường được quan sát thấy trong tử cung của các loài sinh vật nữ hiện đại đã tiến hóa vào cuối kỷ Phấn trắng,” Shimada nói.
Trong quá trình khai quật, hai chiếc răng của Squalicorax cf. S. falcatus và hai gai vây lưng – một phần của cá mập hybodontid đã được phát hiện. Hai gai vây lưng rời rạc được cho là đến từ một cá thể hybodont duy nhất có khả năng bị cá thể Cretodus houghtonorum ăn thịt.
Mặt khác, S. falcatus có thể đại diện cho những chiếc răng vô tình bị rụng trong quá trình nhặt xác của C. houghtonorum. Nếu đúng như vậy, mẫu hóa thạch này có thể đại diện cho một chuỗi dinh dưỡng gồm ba loài cá mập khác nhau. Ngoài ra, hồ sơ hóa thạch hiện tại cho thấy C. houghtonorum thường sinh sống ở môi trường gần bờ và môi trường ngoài khơi Cretoxyrhina mantelli trong Nội địa Tây Bắc Mỹ, có thể đại diện cho một trường hợp phân chia tài nguyên giữa hai loài.
“Đáng chú ý, chúng tôi nghĩ rằng con cá mập có thể ăn những con hybodont nhỏ hơn nhiều, và lần lượt bị Squalicorax lùng sục sau khi nó chết.” Everhart nói.
Đó là một phát hiện hấp dẫn, chắc chắn cung cấp một bức tranh rõ ràng về thế giới động vật săn mồi, và bị ăn của các đại dương thời Kỷ Phấn trắng. Những vùng nước này rõ ràng là nguy hiểm.
Cuối cùng, các nhà khoa học hiểu rằng nếu không có sự hợp tác của các chủ sở hữu khu đất được khai quật, họ sẽ không thể tạo ra những khám phá như thế này. Đó là lý do tại sao họ hy vọng sẽ thúc đẩy thiện chí của các chủ đất trên khắp Kansas, và phần còn lại của thế giới để các nghiên cứu sâu hơn có thể được thực hiện.
Việc này giúp chúng ta hiểu rõ hơn về những kỷ nguyên cổ đại trong lịch sử Trái đất, và lấp đầy khoảng trống bằng những loài mới để chúng ta có thể hiểu sâu hơn về những sinh vật đang sống giữa chúng ta ngày nay.
Everhart nói: “Chúng tôi tin rằng sự hợp tác liên tục giữa các nhà cổ sinh vật học, và những người quen thuộc nhất với vùng đất này là điều cần thiết để nâng cao hiểu biết của chúng ta về lịch sử địa chất của Kansas và Trái đất.”
Cá mập là loài nền tảng quan trọng trong môi trường đại dương, để chúng tuyệt chủng sẽ là một mất mát lớn. Cá mập đã tồn tại trên hành tinh này hơn 91 triệu năm. Nếu bây giờ chúng chết đi, chúng ta chỉ có thể quy trách nhiệm cho con người và chúng ta sẽ phải hối tiếc vì điều đó.
Khánh Nghi (t/h)