Từ Mỹ, EU đến Nhật Bản hay Philippines, tất cả các đối tác thương mại đều từng phải chịu hậu quả khi chẳng may động chạm đến quyền lợi của Trung Quốc.
1. Cuộc chiến chuối với Philippines
Cuộc chiến thương mại giữa hai nước đã âm ỉ từ tháng 3 khi nhiều doanh nghiệp Trung Quốc tố cáo chuối của Philippines nhiễm thuốc trừ sâu và không an toàn cho người dân nước này.
Ngoài ra, Tổng cục Tiêu chuẩn, Đo lường và Chất lượng Trung Quốc còn tăng cường kiểm tra các mặt hàng như đu đủ, xoài, dừa và dứa của Philippines. Vì thế, nước này phải chuyển hướng sang các thị trường xuất khẩu như Trung Đông và một số quốc gia lân cận.
Ngành du lịch Philippines cũng bị vạ lây khi Trung Quốc khuyến cáo công dân nước mình không nên đến đây vì lý do an ninh. Việc này khiến không chỉ Philippines mà ngay các hãng lữ hành Trung Quốc cũng thiệt hại nặng nề vì phải hủy tour. Trung Quốc là thị trường khách du lịch lớn thứ 4 của quốc gia này, chiếm từ 20-60% tổng khách nước ngoài của nhiều khu nghỉ dưỡng tại đây.
Cho đến ngày 29/5, Trung Quốc mới bắt đầu nhập khẩu trở lại chuối từ Philippines. Tổng thiệt hại lệnh cấm này gây ra cho Philippines ước tính vào khoảng 33,6 triệu USD.
2. Chiến tranh đất hiếm với Nhật Bản
Chính phủ Trung Quốc đã lên tiếng bác bỏ thông tin trên. Tuy nhiên, lãnh đạo một công ty Nhật Bản cho hay, Toyota – một trong những khách hàng của ông đã bày tỏ lo ngại về việc nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc đang bị hạn chế. Trung Quốc kiểm soát tới 95% đất hiếm của thế giới và thậm chí còn cắt giảm hạn ngạch xuất khẩu hàng năm theo lộ trình. Trong khi đó, nguyên liệu này lại là một trong những “gót chân Achilles” của Nhật Bản. Cường quốc số ba thế giới hiện phải nhập tới 96% đất hiếm từ Trung Quốc.
Tương tự như với Philippines, Trung Quốc cũng khuyến cáo các công ty du lịch nhà nước không được để tên và ảnh của Nhật Bản để quảng cáo. Tuy nhiên, tính chung thương mại song phương của hai nước năm 2010 chỉ bị ảnh hưởng không đáng kể.
3. Cuộc chiến cá hồi với Na uy
Khi thông tin này được công bố, Trung Quốc ngay lập tức triệu tập đại sứ Na Uy đến để phản đối. Họ cũng cảnh báo việc này có thể tổn tại đến mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Oslo, dù thực tế là Hội đồng Nobel hoàn toàn độc lập so với chính phủ Na Uy. Trung Quốc còn khuyến cáo các đoàn ngoại giao nước ngoài gửi đại diện đến dự lễ trao giải Nobel Hòa bình sẽ phải chịu hậu quả. Vì vậy, tổng cộng 18 quốc gia đã vắng mặt trong sự kiện này.
Trong nhiều tháng sau đó, Trung Quốc gần như đóng băng mọi thỏa thuận thương mại tự do (FTA) với Na Uy và áp đặt lệnh kiểm tra nghiêm ngặt với sản phẩm cá hồi nhập khẩu từ nước này. Vì thế, lượng cá hồi từ Na Uy xuất sang Trung Quốc đã giảm tới 60% trong năm 2011. Trong khi đó, nhu cầu từ thị trường Trung Quốc lại tăng 30%.
4. Chiêu bài chống bán phá giá hàng hóa từ Mỹ
Tháng 10/2009, Trung Quốc áp thuế chống bán phá giá lên túi nylon nhập khẩu từ Mỹ, EU, Nga và cả Đài Loan. Trong đó, mức thuế dành cho Mỹ là 36%.
Tháng 12/2009, Ủy ban Thương mại quốc tế Mỹ tuyên bố thị trường nước này đang bị lũng đoạn bởi thép được trợ giá của Trung Quốc. Vì vậy, họ đã áp thuế từ 10% – 16% đối với các sản phẩm ống thép dùng để chiết xuất dầu mỏ và khí gas được nhập từ Trung Quốc.
Tháng 3/2012, Mỹ, Nhật Bản và EU cùng đâm đơn kiện Trung Quốc lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) do nước này hạn chế xuất khẩu đất hiếm. Họ cho rằng động thái của Bắc Kinh là để đẩy giá đất hiếm lên cao một cách bất hợp pháp. Còn Trung Quốc thì lại giải thích việc này chỉ nhằm bảo vệ môi trường và tài nguyên thiên nhiên.
Cũng trong tháng 3, Bộ Thương mại Mỹ thông báo nâng thuế nhập khẩu đối với các loại pin mặt trời của Trung Quốc với lý do nước này bán phá giá. Cụ thể, thuế cho các sản phẩm này sẽ từ 31% trở lên. Trung Quốc kịch liệt phản đối chính sách trên và cảnh báo thuế cao sẽ gây thiệt hại cho ngành công nghiệp năng lượng sạch của Mỹ.
5. Cuộc chiến chống bán phá giá với EU
Để đáp trả, chỉ vài ngày sau, Bắc Kinh tuyên bố đánh thuế chống bán phá giá lên các sản phẩm bu lông và ốc vít từ EU. Theo thông báo của Bộ Thương mại Trung Quốc, mức thuế này dao động từ 6,1% – 26% và sẽ kéo dài trong 5 năm.
Năm 2009, EU áp thuế chống bán phá giá lên sản phẩm thép ống nhập khẩu từ Trung Quốc. Thời hạn là 5 năm với mức thuế cao nhất có thể tới 39,2%.
Tháng 10/2011, Trung Quốc cũng tuyên bố đánh thuế chống bán phá giá lên sản phẩm Caprolactam (một hợp chất được sử dụng trong polymer tổng hợp) của Mỹ và EU. Quy định này có hiệu lực trong 5 năm với mức tối đa là 25,5%.
Đầu tháng 1/2012, Liên minh châu Âu EU chính thức thu thuế thải khí CO2 lên những hãng hàng không bay vào các quốc gia châu Âu, với mục đích chống biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, theo ước tính, việc này sẽ khiến vé máy bay tăng lên từ 2 – 12 euro cho một chuyến trung bình và từ 4 – 24 euro cho một chuyến xuyên Đại Tây Dương. Vì vậy, Trung Quốc đã cực lực phản đối chính sách trên và ra lệnh cấm các hãng hàng không nước này trả thuế, bắt đầu từ ngày 6/2.
6. Cuộc chiến dầu đầu nành từ Argentina
Giới chuyên gia nhận định đây chỉ là một hành động nối tiếp cuộc chiến thương mại dai dẳng của hai quốc gia. Trong những tháng trước đó, Argentina đã ra lệnh hạn chế nhập khẩu nhiều hàng hóa từ Trung Quốc để bảo vệ thị trường trong nước. Một số sản phẩm như giày dép và hàng dệt may của nước này còn bị áp thuế nhập khẩu. Chính phủ Argentina cho rằng hành động này là cần thiết để tránh việc hàng phá giá của Trung Quốc lũng đoạn thị trường nước này.
Đến ngày 11/10/2010, Trung Quốc đã đồng ý cho hai công ty dầu hạt và ngũ cốc nhà nước nhập khẩu lại dầu đậu nành từ Argentina. Lệnh cấm của Trung Quốc đã ảnh hưởng đáng kể đến ngân sách của Argentina khi có tới 32% thuế xuất khẩu dầu đậu nành được nộp cho chính phủ.
7. Chiến tranh thương mại Trung – Ấn
Việc này đã khiến Trung Quốc rất bất bình. Sau lần gia hạn đầu tiên của Ấn Độ, Tổng cục Quản lý chất lượng của Trung Quốc đã cảnh cáo sẽ điều tra độ an toàn và chất lượng các sản phẩm nhập khẩu từ nước này, bao gồm hải sản, các sản phẩm làm từ sữa và dầu vừng. Mục đích là gây sức ép buộc Ấn Độ dỡ bỏ lệnh cấm trên. Một quan chức nước này còn tuyên bố: “Thực ra chúng tôi vẫn rất tôn trọng Ấn Độ khi không cấm nhập khẩu các sản phẩm của họ”.
Hà Thu (tổng hợp)