Ô nhiễm ánh sáng làm hỏng bầu trời, tiếng ồn và khói làm hại sức khỏe còn những chiếc smartphone lại đang làm cho những giá trị thật như tư duy, cảm xúc và mối liên hệ giữa người với người bị “số hóa”.
- Thay vì thưởng thức niềm vui do chuyến du lịch mang lại, vị khách này lại trải nghiệm thông qua những chiếc smartphone.
Những chiếc smartphone đã thay đổi đáng kể cuộc sống của chúng ta. Một tín đồ du lịch có thể sử dụng công nghệ số để “nâng cấp” trải nghiệm của mình tại các thành phố lớn. Cô ta có thể mở xem bản đồ định tuyến, có thể tìm ra một cửa hàng nằm trong góc khuất, tìm ra tên một loại hoa có mùi hương rất lạ và thậm chí biết được kiến trúc sư đã thiết kế ra tòa nhà trước mặt. Cô ta có thể chụp lại ảnh của tòa nhà và chia sẻ lên Facebook với bạn bè, góp một phần không nhỏ và sự phong phú của cộng đồng số.
Không thể nói rằng cô gái này không hòa mình vào thành phố đang tới thăm. Trái lại, cô ta còn có thể hiểu rõ lịch sử và thông tin về thành phố này hơn tất cả những người đồng hành. Tuy vậy, tất cả các trải nghiệm của cô gái về thành phố mới lạ này lại chỉ là “trải nghiệm second hand”. Cô ta để lỡ mất những viên gạch đều đặn trên vỉa hè, để lỡ mất ánh mắt của những người xung quanh và giới hạn toàn bộ trải nghiệm của mình từ 5 giác quan xuống còn 1. Cô gái bị chìm trong thế giới ảo trên màn hình smartphone mà quên mất rằng mình đang ở một thành phố thực sự.
- Smartphone và tai nghe “chi chít” trên toa tàu điện ngầm.
Hãy thử nghĩ lại về một vụ giết người kinh hoàng trên đường tàu San Francisco. Vào ngày 23/9, trên một toa xe đông người, một người đàn ông rút súng từ túi áo ra. “Hắn giơ súng lên, ngắm vào đường đi, rồi đút lại vào túi áo. Hắn rút súng thêm vài lần, thậm chí còn dùng súng để gãi mặt. Những hành khách khác đứng cách hắn chỉ vài mét nhưng không ai có phản ứng gì. Mắt của họ không rời khỏi smartphone và tablet cho tới khi thủ phạm bắn một phát súng vào lưng sinh viên đang rời khỏi toa xe”, một tờ báo ghi lại.
Vụ việc đau lòng này là một ví dụ điển hình cho thấy những thay đổi to lớn mà không gian công cộng của chúng ta đang phải trải qua trong thời đại điện toán cầm tay. “Lưỡi dao” công nghệ thông tin dường như đang cắt lìa con người khỏi không gian xung quanh.
- Quá mải mê vào những chiếc smartphone làm chúng ta quên đi những thứ quan trọng xung quanh như: bạn bè, gia đình, người thân…
Nhà nghiên cứu đô thị Malcohm McCullough tuyên bố trong cuốn sách Sự chú ý trong thời đại thông tin hiện hữu của mình rằng: “Chưa bao giờ sự xao lãng lại trở nên toàn diện như hiện nay. Con người bị ‘đóng gói’ trong ô tô, lúc nào cũng đeo tai nghe, ít khi gặp nhau một cách tình cờ và thậm chí còn chạy trốn khỏi những cuộc gặp mặt trực tiếp. Những con người thành thị của thời hiện đại đã lớn lên theo cách như thế và thử thách đối với họ là phải kết nối trở lại”.
Nhà báo Evney Morozov đồng tình với quan điểm của McCullough và cho rằng, các thành phố cần có những “điểm sống chậm” (slow spot), tương tự như những chiếc ghế chặn sóng Wi-fi mà công ty bánh kẹo KitKat xây dựng tại Amsterdam.
Có 3 lý do để ủng hộ quan điểm này: Sự an toàn cho bạn, văn minh của xã hội và điều quan trọng hơn hết là sức khỏe cho chính chúng ta.
Lý do thứ nhất được ủng hộ hơn cả. 41 bang tại Mỹ đã cấm nhắn tin khi lái xe, đi bộ sau khi hàng loạt người tử vong do sao nhãng khi tham gia giao thông. Năm 2013, quận Fort Lee, New Jersey đã trở nên nổi tiếng toàn cầu sau khi ban hành chính sách “phát” vé phạt tới những người đi bộ cầm điện thoại trên tay và “đi nhầm” xuống đường cái. Arkansas, Illinois, Utah, New York và Nevada cũng đã đề xuất cấm sử dụng smartphone khi đi bộ, song vẫn chưa được chấp thuận. Theo một thống kê chưa chính thức, mỗi năm tại Nhật có khoảng vài chục người ngã từ sân ga xuống đường ray vì mải nhìn điện thoại. Các nhà ga phải bắc loa nhắc nhở người đi đường nhìn ngó xung quanh, thậm chí các công ty điện thoại di động cũng đã bắt đầu giáo dục người dùng về sự nguy hiểm của việc sử dụng điện thoại khi đi đường.
- Con người ngày càng xa cách nhau do ảnh hưởng từ những chiếc smartphone
Việc lạm dụng smartphone cũng làm cho các không gian công cộng trở nên kém văn minh hơn rất nhiều. Một cây viết của tờ The Guardian thậm chí còn tuyên bố sẽ cố tình va vào những người dùng smartphone để “dạy cho họ một bài học”. Người mù tại Nhật thì than phiền bị va chạm nhiều hơn so với trước đây. Một người tại Seattle, Mỹ thậm chí còn bỏ lơ 3 người bạn của mình chỉ vì mải mê xem phim Homeland trên iPad. Smartphone đang làm xói mòn xã hội tới mức mà các quán bar và cafe phải cấm khách sử dụng chúng khi đang ở trong tiệm của họ.
Bảo vệ sức khỏe, đặc biệt là sức khỏe của giác quan – vốn có vai trò bảo vệ con người khỏi những bản năng tồi tệ nhất là thử thách lớn hơn cả. Các công viên, vốn có vai trò hồi phục sức khỏe bằng cách bảo vệ chúng ta khỏi bụi bặm, tiếng ồn… cũng không chống đỡ nổi Internet. Việc chính bản thân bạn tắt điện thoại đi cũng không phải là một giải pháp thực thụ. Chúng ta nghiện nội dung số tới mức việc tự tắt Internet sẽ trở nên căng thẳng hơn rất nhiều so với bị ép không được sử dụng smartphone.
Nhìn chung để giải quyết vấn đề smartphone, cả cộng đồng phải chấp nhận rằng, việc sử dụng phương tiện di động là một vấn đề của toàn xã hội. Điều đó có nghĩa là smartphone của bạn làm tôi khó chịu. Quan điểm của McCollough là con người cần tiếp cận vấn đề về smartphone cũng giống như những phong trào chống quảng cáo, chống ô nhiễm ánh sáng và chống bụi trước đây.
Mặc dù ô nhiễm ánh sáng làm hỏng bầu trời, tiếng ồn và khói làm hại sức khỏe nhưng tác hại của smartphone lại không đủ rõ ràng để chúng ta nhận thấy nó một cách hữu hình. Ví dụ, trong quán bar, một người ngồi nhắn tin ở cách xa bạn có làm bạn khó chịu không? Nếu anh ta đang xem một bộ phim bạo lực hoặc đang đọc một quyển sách điện tử trên điện thoại thì sao? Cần nhớ rằng, trong quá khứ, con người phải mất nhiều thập kỷ để xác nhận tác hại của hành vi của một cá nhân này đối với một cá nhân khác. Ví dụ, vào thế kỷ 19, hút thuốc nơi công cộng bị coi là làm phiền, song đến thế kỷ 20 hành vi này mới được chứng minh là làm hại sức khỏe của người khác và bị cấm.
Có vẻ như nếu chúng ta bị ảnh hưởng khi là những người “hút thuốc bị động” thì việc “sử dụng smartphone một cách bị động” cũng có thể gây khó chịu tương tự, thậm chí tác hại còn ghê gớm hơn bởi chúng đang dần chia tách con người khỏi thực tại!
Câu hỏi được đặt ra ở đây là: Liệu chúng ta phải làm gì trước thực trạng này?
Theo Salon, Vnreview