Người Celt thuở ban đầu dù không có chữ viết nhưng họ vẫn tạo nên một nền văn hóa truyền thống phong phú bằng những câu chuyện dân gian truyền miệng chứa đầy các biểu tượng của cuộc sống, cái chết và tái sinh.
Người Celt là một nhóm đa dạng các bộ lạc, bộ tộc và dân tộc sống vào thời kì đồ sắt và thời kì đầu Trung Cổ ở châu u. Nguồn gốc của họ bắt nguồn từ Trung Âu, phía Bắc sông Danube. Từ đây, họ di chuyển đến nhiều vùng của châu Âu như Pháp, Anh, Tây Ban Nha,… và cả Thổ Nhĩ Kỳ. Ngày nay, các khu vực tập trung nhiều người nói ngôn ngữ Celt là Ireland, các khu vực phía Tây và phía Bắc của Vương quốc Anh (xứ Wales, Scotland, Cornwall và đảo Man), và miền Bắc nước Pháp (Brittany).
Nhờ vào các bản ghi chép của những nhà sử học thời Đế quốc La Mã, chúng ta biết được sự tồn tại, nền văn hóa và đăc điểm của người Celt.
Vào thời kỳ ban đầu, họ không có chữ viết, nhưng không có nghĩa vì vậy mà người Celt trở thành kẻ mù chữ dốt nát. Họ đã tạo nên một nền văn hóa truyền thống phong phú bằng những câu chuyện dân gian truyền miệng.
Có nhiều câu chuyện thần thoại Celt được ghi lại trong thời Trung Cổ. Ví dụ như các thầy tu Cơ Đốc giáo ở Ireland viết lại những câu chuyện về các vòng tròn thần thoại, và vào thời đó chúng được đọc trong các cung điện nhà vua như một hình thức lịch sử tập thể. Hay như ở Anh có huyền thoại vua Arthur, với các huyền tích kỳ diệu, đây là một trong những thần thoại nổi tiếng nhất của người Celt.
Những câu chuyện này được kể vào khoảng thời gian trước khi xuất hiện nhà thờ và nhà nước. Vào thời kỳ đó, mỗi cá nhân và bộ tộc phải tự gây dựng một cuộc sống tốt nhất có thể khi bao quanh là các thể lực siêu nhiên.
Thần thoại Celt chứa đầy những biểu tượng của cuộc sống, cái chết và tái sinh. Chúng tràn ngập những điều kỳ diệu của thiên nhiên và thế giới cổ đại.
Dưới đây là một số câu chuyện nổi tiếng nhất trong thần thoại Celtic ở Ireland và Anh.
Ireland
Thần thoại Celt của Ireland được các thầy tu người Ireland ghi lại. Trong đó có nhiều chuyện dân gian cổ và hầu hết nhuộm màu bi kịch.
Dưới đây là một số truyền thuyết nổi tiếng nhất của Ireland:
Vụ cướp gia súc của Cooley (Táin bó Cuailnge)
Câu chuyện này bắt nguồn từ huyền thoại của vùng Ulster, liên quan đến người anh hùng Cú Chulain đã bảo vệ vùng đất này thoát khỏi tay những tên cướp miền Nam.
Chàng Cú Chulain được cho là chiến binh vĩ đại nhất của Ireland. Có rất nhiều câu chuyện kể về sức mạnh dị thường, các chiến công kỳ tích của anh và tình yêu sâu sắc mà Cú Chulain danh cho người con gái Emer xinh đẹp.
Đáng buồn thay anh không phải người bất khả chiến bại. Thế nhưng anh đã chết trong tư thế hiên ngang trên chiến trường để bảo vệ Ulster. Đó là một cái chết đáng tự hào của một chiến binh.
Những đứa con của Lir (Leanaí Lir)
Một câu chuyện buồn thảm khác kể về bốn đứa trẻ bị mẹ kế biến thành thiên nga. Bà mẹ kế đó chính là Aoife. Bà ta ghen tị với tình yêu mà chồng Lir dành cho các con.
Aoife hóa phép biến bọn trẻ thành những con thiên nga và chúng đã phải sống 300 năm tại Lough Derravaragh (một hồ gần lâu đài của Lir), 300 năm ở Biển Moyle , và 300 năm trên vùng biển của Irrus Domnann, trước khi lấy lại hình dạng con người.
Sau cùng những đứa trẻ cũng có thể lên bờ, nhưng chúng không còn là trẻ con nữa. Già nua và lụ khụ, họ đặt chân lên mặt đất một lần nữa chỉ để chết và tìm thấy sự bình an cuối cùng.
Oisín tại xứ sở Tír Na nÓg
Câu chuyện kể rằng chàng Oisín, một chiến binh dũng cảm và một nhà thơ thiên phú, đi theo bảo vệ nhà vua Ireland. Trong một lần đi săn, chàng tình cờ gặp được nàng Niamh xinh đẹp với mái tóc óng vàng cưỡi trên con ngựa trắng thần kỳ bước đi trong ánh hào quang rực rỡ, và từ đó Oisín yêu say đắm người thiếu nữ này.
Niamh đã thuyết phục Oisín đi đến hòn đảo thần bí – Tír Na nÓg. Tại đây, không ai bị già đi hoặc phải chịu đựng bất kể đau đớn bệnh tật nào, mọi người sống hạnh phúc, vui vẻ.
Tuy nhiên, một ngày nọ Oisin chợt cảm thấy trống vắng, anh nhớ người thân và bạn bè của mình ở Ireland. Cho nên chàng đã nói với Niamh rằng mình muốn quay về thăm quê nhà. Ban đầu Niamh không đồng ý, nhưng thấy chàng Oisín cứ buồn bã không vui dù đang ở một xứ sở chưa bao giờ vắng tiếng cười, nàng đã cho Oisín cưỡi con ngựa thần trắng trở lại Ireland, với một điều kiện duy nhất: Oisín không được chạm vào mặt đất. Nếu điều đó xảy ra, chàng sẽ không bao giờ có thể nhìn thấy xứ Tír Na nÓg một lần nữa.
Lúc về đến nơi Oisín rất kinh ngạc và vô cùng buồn bã khi biết mình đã rời đi hàng trăm năm, mọi người anh biết đã chết từ lâu, cảnh vật cũng thay đổi rất nhiều. Vì vậy, chàng quay ngựa trở lại Tír Na nÓg.
Trong lúc đang đắm chìm trong nỗi buồn của mình, chàng nhìn thấy một người đàn ông đang cố gắng lăn một tảng đá lớn ra khỏi cánh đồng. Oisín liền cúi xuống giúp người đàn ông đẩy tảng đá, nhưng đúng vào khoảnh khắc đó, dây đai quanh yên ngựa bị giật mạnh làm chàng rơi xuống đất. Ngay lập tức, hàng trăm năm thời gian đã bắt kịp Oisín và chàng hóa thành tro tàn.
Anh Quốc
Những huyền thoại nổi tiếng nhất nước Anh thời cổ đại là các câu chuyện kể về vua Arthur và các hiệp sĩ vùng Camelot. Chúng mang đậm dấu ấn các nhà văn thời trung cổ Norman, chính ông đặt ra giá trị riêng về tinh thần hiệp sĩ, tình yêu lịch sử và nhiều chủ đề Kito giáo khác trong các truyền thuyết Celt.
>>> Avalon – Bí ẩn về hòn đảo đã mất của vua Arthur
Tuy nhiên, từ hình ảnh huyền bí của pháp sư Merlin và Nữ thần Morgan Le Fay, chúng ta có thể nhìn thấy được các yếu tố của câu truyện huyền thoại gốc Celt cũng đặt nền tảng cho những chuyện tình lãng mạn thời Trung Cổ.
Vua Arthur là một trong những nhân vật nổi bật nhất trong Mabinogi, tuyển tập những bản viết tay về 11 câu truyện cổ xứ Wales. Tập truyện này là nguồn tài liều tuyệt vời về những truyền thuyết Celt thuở ban đầu.
Trong đó, có lẽ câu chuyện nổi tiếng nhất và bi kịch nhất là chuyện kể về Rhys và Meneir. Đó là một câu chuyện tình yêu buồn bị ngăn cấm.
Chuyện kể rằng vào ngày cưới của họ, nàng Meneir đột nhiên mất tích. Do quá đau buồn Rhys dần dần trở nên điên loạn. Cuối cùng anh tìm thấy di hài của người yêu bị mắc kẹt trong một cái cây. Anh quá sốc và cảm thấy đau đớn cùng cực. Anh chết đứng trong khoảnh khắc đó.
Trí tuệ ẩn chứa trong những câu chuyện thần thoại Celt
Hầu hết những câu chuyện thần thoại Celt có cái kết buồn. Nhiều câu chuyện bi kịch cho rằng bản chất của hạnh phúc chỉ là một khoảnh khắc ngắn ngủi, khi thời gian trôi qua con người không thể tránh khỏi cái chết.
Tuy nhiên, bên trong những câu chuyện buồn này có thể ẩn chứa nguồn gốc sức mạnh nội tại. Chúng nhắc nhở chúng ta sống cho hiện tại, bởi vì cái chết là điều không tránh khỏi.
Nhiều câu chuyện cũng nói về phẩm chất tuyệt vời của con người như: Sự can đảm, tình yêu và lòng trung thành. Hầu hết chúng được xây dựng trong bối cảnh thế giới huyền diệu, nơi chuyện gì cũng có thể xảy ra, con người có thể quyết định số phận của mình nhưng chỉ trong thời gian ngắn.
Hơn nữa, thần thoại Celt thấm nhuần với niềm tin cuộc sống vĩnh cửu khi không ngừng mô tả thế giới thần tiên, mỹ diệu và thần thánh tồn tại ở một không gian khác. Mặc dù các anh hùng có thể chết đi trong các cuộc chiến sinh tử, nhưng người Celt tin rằng linh hồn của họ sẽ đi vào những vùng đất bất diệt.
Vì vậy, sự tái sinh luôn là yếu tố cuối cùng trong các huyền thoại và truyền thuyết Celt, ngay cả khi đó là những câu chuyện kể về cái chết.
>>> Niềm tin luân hồi trong văn hóa châu Âu thời Trung Cổ
Tú Văn, theo OC