Cách đây không lâu, có những căn bệnh phổ biến trên toàn cầu gây ra những cái chết đau đớn khủng khiếp, biến dạng mà không thể kiểm soát được. Hiện nay, nhiều căn bệnh trong số đó đã bắt đầu được “quét sạch”.
Ở các quốc gia phát triển, một số căn bệnh tồi tệ này đã biến mất hoàn toàn. Đó là một minh chứng cho sức mạnh của vắc-xin. Tuy nhiên, tại nhiều quốc gia khác chúng vẫn còn tồn tại, các nhân viên y tế cộng đồng đang làm việc chăm chỉ để ngăn chặn sự lây lan của chúng và phổ cập tới người dân.
1. Bệnh đậu mùa
Bệnh đậu mùa là một bệnh nghiêm trọng, dễ lây nhiễm và đôi khi gây tử vong. Triệu chứng ban đầu của nó khá nhẹ, bao gồm sốt, mệt mỏi và đau nhức cơ thể. Chỉ trong vài ngày, những dấu hiệu này trở nên nghiêm trọng hơn.
Đầu tiên, những đốm nhỏ màu đỏ trên lưỡi và miệng biến thành vết loét đau đớn, vỡ ra và lây lan virus vào miệng và cổ họng. Sau đó xuất hiện mẩn đỏ trên da, bắt đầu trên mặt và lan rộng khắp cơ thể, thường trong vòng chưa đầy một ngày. Trong một vài ngày, phát ban biến thành một loạt các bóng nước lớn dần, chứa đầy chất dịch trong suốt rồi dần dần chuyển sang màu đục như mủ. Sau đó tạo thành một lớp vảy trên da và cuối cùng rớt xuống.
Rất may, trường hợp cuối cùng của bệnh đậu mùa ở Mỹ là gần sáu thập kỷ trước đây, vào năm 1949, sau một chiến dịch tiêm chủng thành công.
Trường hợp bệnh cuối cùng xảy ra vào năm 1977, sau khi vắc-xin đã đủ cung cấp để xóa sạch căn bệnh này trên toàn cầu.
2. Bệnh sởi
Giống như bệnh đậu mùa, bệnh sởi rất dễ lây. Các biến chứng nghiêm trọng nhất của nó bao gồm mù mắt, tiêu chảy nặng, nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng, viêm não, nhiễm trùng nặng gây phù não.
Nghiên cứu mới cũng cho thấy rằng bệnh sởi có thể gây tàn tật, ảnh hưởng lâu dài, đôi khi làm tê liệt hệ thống miễn dịch của trẻ nhỏ trong nhiều năm, khiến chúng dễ mắc các bệnh truyền nhiễm khác. Các nghiên cứu cho thấy Vắc-xin có thể bảo vệ chống lại căn bệnh này.
Ngoại trừ trận dịch đáng sợ ở California, mà nghiên cứu cho thấy rằng các bậc cha mẹ đã từ chối tiêm chủng cho con em của họ, bệnh sởi phần lớn đã bị loại bỏ ở các nước phát triển, số lượng ca tử vong do bệnh sởi trên toàn cầu đã giảm 75% kể từ năm 2000.
Tuy nhiên, virus sởi vẫn còn phổ biến ở nhiều nước đang phát triển, đặc biệt ở các vùng châu Phi và châu Á. Hiện Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã có kế hoạch để loại bỏ căn bệnh này trên toàn cầu vào năm 2020.
3. Bại liệt
Bại liệt là một bệnh truyền nhiễm làm tê liệt và đôi khi gây chết người mà không có cách chữa trị. Hầu hết các ca bệnh, khoảng giữa 90% và 95%, không có triệu chứng bệnh, khiến nó dễ dàng lây nhiễm sang người khác. Trong những trường hợp đó, người ta có thể phục hồi trong vòng một vài tuần.
Tuy nhiên khoảng 1% các trường hợp, hoặc khoảng 1 trong 200 trường hợp, bệnh bại liệt có thể để lại khuyết tật vĩnh viễn. Trong những trường hợp này, virus lây lan dọc theo con đường bên trong các dây thần kinh tủy sống, thân não, hoặc vỏ não, kiểm soát một phần của bộ não. Một khi ở bên trong, chúng phá hoại các dây thần kinh vận động. Khoảng 5 – 10% ca mắc sẽ chết khi các cơ kiểm soát hơi thở của họ bị virus khống chế.
Trong 3 thập kỷ qua, những ca bại liệt trên toàn cầu đã giảm mạnh, gần 99% kể từ năm 1988. Vào năm đó, Hội đồng Y tế Thế giới quyết tâm tiêu diệt hoàn toàn bệnh bại liệt, một số tổ chức y tế quốc tế đã tham gia vào các nỗ lực để phổ cập vắc xin trên toàn thế giới.
Năm 2014, chỉ 3 quốc gia vẫn thấy có trường hợp của bệnh bại liệt gồm: Nigeria, Pakistan và Afghanistan, các nỗ lực đang được tiến hành để loại trừ chúng hoàn toàn.
4. Giun Guinea
Nếu bạn chưa từng nghe nói về giun Guinea, coi như bạn may mắn. Chúng gây ra bởi một loại ký sinh trùng mang tên dracunculiasis, có nghĩa là “đau đớn với những con rồng nhỏ” trong tiếng Latin.
Giống như tên gọi của nó, giun Guinea gây ra đau đớn. Chúng thường không gây tử vong nhưng có thể làm suy nhược hoàn toàn, đặc biệt là ở trẻ nhỏ. Khi nó chạy khắp cơ thể, loài giun phát triển mạnh trong nước bẩn này, có thể phá hủy các cơ và các mô xung quanh đầu gối hoặc bên trong bàn chân, khiến trẻ nhỏ không thể đi lại trong suốt phần đời còn lại.
May mắn thay, giun Guinea chỉ tạo thành từ một ký sinh trùng đơn, có nghĩa là đủ lâu để nhân viên y tế có thể theo dõi tất cả những người bị nhiễm và ngăn chặn bất kỳ trường hợp mới nhiễm, và họ có thể xóa sạch nó.
Hiện nay, chỉ có 126 trường hợp nhiễm giun Guinea trên toàn cầu, giảm từ mức gần 3,5 triệu vào năm 1986. Theo Trung tâm Carter, giun Guinea “được xác lập là căn bệnh lịch sử thứ hai, sau bệnh đậu mùa, được tận diệt“.
5. Rubella
Rubella là một bệnh rất dễ lây nhiễm, ảnh hưởng tồi tệ nhất với những bà mẹ mang thai trong ba tháng đầu. Ở những người trẻ tuổi và người trưởng thành, rubella thường gây phát ban khắp cơ thể và các triệu chứng cảm lạnh, có thể biến mất trong một vài ngày.
Tuy vậy ở trong bào thai, rubella có thể gây điếc, mù lòa và tổn thương não nghiêm trọng. Một trận dịch rubella ở Mỹ năm 1964-1965 khiến 11.250 ca sẩy thai, 2.100 ca chết non và 20.000 trẻ sinh ra bị dị tật.
Tháng 4/2014, WHO chính thức tuyên bố rubella đã bị loại bỏ ở châu Mỹ, bao gồm Mỹ, Canada, Cuba, Trung và Nam Mỹ.
Tuy nhiên, khoảng 120.000 trẻ em mỗi năm được sinh ra trên toàn cầu với dị tật bẩm sinh trầm trọng liên quan đến rubella, do đó vẫn còn nhiều việc phải làm.
6. Bệnh giun chỉ bạch huyết (phù chân voi)
Bệnh giun chỉ bạch huyết gây ra bởi giun tròn ký sinh trên những con muỗi, xuất hiện ở gần 100 quốc gia ở Châu Phi và Châu Á.
Trong nhiều trường hợp, người ta bị nhiễm ký sinh trùng từ nhỏ, chúng gây hại cho hệ thống miễn dịch từ độ tuổi còn “vô hình” cho đến tuổi trưởng thành, khi chúng phát triển thành các triệu chứng thì người ta có thể nhìn thấy. Đáng chú ý nhất trong số này là phù chân voi, hoặc các phần của cơ thể bị sưng phồng.
Giun chỉ trưởng thành nằm trong hệ thống các mô và cơ quan dịch bạch huyết, ngăn chặn hệ miễn dịch hoạt động bình thường. Những con giun này sống khoảng 7 năm, sản xuất hàng triệu những con giun nhỏ trong suốt cuộc đời của chúng, lưu thông trong máu người bệnh.
WHO nhắm đến mục đích loại bỏ giun chỉ bạch huyết vào năm 2020 bằng cách sử dụng các loại thuốc nhằm tiêu diệt sạch các ký sinh trùng nhỏ trong máu và ngăn chặn chúng lây lan. Khi điều này được thực hiện trong một khu vực liên tục trong khoảng 5 năm, tổ chức này có thể quét sạch bệnh.
7. Bệnh giun chỉ (mù sông)
Giống như giun Guinea, mù sông là một bệnh lây nhiễm gây ra bởi một loại ký sinh trùng. Những con ruồi đen nhỏ sống gần các con sông chảy ngang qua Châu Phi hạ Sahara và Nam Mỹ mang theo những ký sinh trùng này.
Một khi chúng vào được bên trong da, những con giun giao phối và sinh sản. Mỗi ngày, một con giun có thể đẻ hàng nghìn con nhỏ. Khi chúng lây lan khắp cơ thể của người bệnh, ký sinh trùng này gây nhiễm trùng da và mắt, có thể gây mù lòa, đổi màu da, ngứa dữ dội và nổi mụn.
Các nhân viên y tế đang làm việc để loại bỏ căn bệnh này, hoặc ít nhất là hạn chế sự lây lan của nó, bằng cách tạo ra một loại thuốc gọi là Mectizan, nhằm giết chết ấu trùng ký sinh trong cơ thể, có thể ngăn ngừa mù lòa và ngăn chặn virus lây lan sang người khác.
Tuy nhiên, rất khó để loại bỏ bệnh mù sông hoàn toàn ngay được, vì nó vẫn còn phổ biến ở 36 quốc gia. Trung tâm Carter hy vọng sẽ quét sạch nó ra khỏi Nam Mỹ trong vài năm tới, bởi khu vực này chiếm ít hơn 1% các trường hợp nhiễm bệnh.
8. Quai bị
Quai bị là một bệnh truyền nhiễm đặc trưng gây ra bởi các tuyến nước bọt trong má và hàm bị sưng của bạn. Bắt đầu với các triệu chứng đau đầu, đau cơ, mệt mỏi và chán ăn. Sau khi các tuyến nước bọt bị sưng lên, virus này có thể kiểm soát hoàn toàn trong khoảng một hoặc hai tuần. Người ta ước tính rằng 1/5 người mắc quai bị mà không có triệu chứng.
Trong trường hợp hiếm hoi, bệnh quai bị có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng bao gồm viêm não hay viêm màng não (phù não hoặc tủy sống), sưng buồng trứng hoặc ngực (ở phụ nữ và trẻ em gái đã đến tuổi dậy thì) và điếc.
Trước khi trẻ em ở Mỹ bắt đầu tiêm vắc xin phòng bệnh quai bị (“Vắc xin MMR” thường được sử dụng trong 2 liều và có hiệu quả 97% chống lại bệnh quai bị, sởi và rubella), đó là một căn bệnh phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên. Trong năm 1964, đã có khoảng 212.000 trường hợp ở Mỹ.
Ngày nay, dịch bệnh quai bị rất hiếm, mặc dù chúng thỉnh thoảng vẫn xảy ra, chẳng hạn như sự bùng nổ dịch năm 2009 có khoảng 3.500 trường hợp, chủ yếu ở New York.
Thiên Long, dịch từ Businessinsider