Theo các chuyên gia, hàng năm tại Việt Nam sẽ có 25.000 người chết sớm liên quan tới nhiệt điện than thay cho con số hơn 4.000 người (2015), đồng thời chất lượng đất, mùa màng nhiều nơi cũng sẽ bị ảnh hưởng nếu các dự án nhiệt điện than trong quy hoạch được đưa vào vận hành.
Tại hội thảo ‘Than và nhiệt điện than: những điều chưa biết’ diễn ra sáng 29/9/2015 do Trung tâm Phát triển sáng tạo xanh (GreenID – thuộc Liên hiệp các Hội khoa học và kỹ thuật Việt Nam) tổ chức, nhóm nghiên cứu trường Đại học Harvard đã thống kê và tách ra số người chết yểu liên quan đến nhiệt điện than ở Việt Nam là 4.300 người mỗi năm.
Nếu các dự án nhiệt điện than đang trong quy hoạch đều được đưa vào vận hành thì con số này sẽ có thể tăng lên đến 25.000 người chết yểu mỗi năm.
Ngoài ra, khói thải từ nhiệt điện than có thể bay hàng trăm kilômet, tạo bụi siêu nhỏ làm ảnh hưởng đến chất lượng đất, mùa màng nhiều nơi…
Tại hội thảo, ông Lauri Myllyvirta – thành viên nhóm nghiên cứu Đại học Harvard cho biết, nhiệt điện than có thể tạo những hạt vật chất siêu nhỏ, khi vào phổi nó gây nhiều bệnh như phổi tắc nghẽn mãn tính, đột quỵ, bệnh tim thiếu máu, ung thư phổi…
Trung bình, một nhà máy nhiệt điện than với công suất 500MW sẽ sản sinh ra 170 pound (gần 85kg) thủy ngân mỗi năm. Chỉ cần một thìa cà phê thủy ngân đổ xuống một hồ rộng 10 ha cũng đủ khiến cá trong hồ này trở nên không an toàn cho tiêu thụ.
Chì và cadmium cũng là các kim loại độc hại có thể tích lũy trong các mô của động vật và con người, dẫn đến chậm phát triển trí tuệ, gây rối loạn phát triển và gây tổn hại hệ thần kinh, có thể dẫn đến bệnh tự kỷ.
Một nhà máy nhiệt điện than với công suất 500MW cũng sẽ sản sinh ra 225 pound (hơn 100kg) thạch tính mỗi năm. Những người uống nước có 50 phần tỉ là thạch tín có nguy cơ phát triển bệnh ung thư cao hơn.
Nhiều loại khí do nhiệt điện than thải ra, như khí ozon khi phản ứng với các phân tử khác trong không khí dưới điều kiện ánh sáng mặt trời tạo thành những lớp sương mù độc hại.
Việc hít phải loại sương này sẽ dần gây ra các triệu chứng tức ngực, ho và khó thở…là căn nguyên của bệnh hen suyễn, lâu ngày sẽ dẫn đến viêm phổi mãn tính.
Ông Myllyvirta cũng cảnh báo nếu cứ phát triển nhiệt điện than, Việt Nam sẽ ô nhiễm không khí như Bắc Kinh, khi ra đường có thể không thấy mặt nhau.
Không đủ than để phục vụ nhiệt điện
Báo cáo của GreenID lo ngại khi thế giới đang chuyển từ việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch sang năng lượng tái tạo, nhưng Việt Nam lại đang có những bước đi trái chiều. Bởi Quy Hoạch Điện 7 đặt mục tiêu gia tăng tỉ trọng của nhiệt điện than lên hơn 50% vào năm 2030.
Theo số liệu được GreenID công bố, việc phát triển các nhà máy nhiệt điện than sẽ thải ra một lượng tro khổng lồ gây ảnh hưởng không nhỏ tới môi trường và sức khỏe cộng đồng, ước tính khoảng 14,8 triệu tấn mỗi năm từ năm 2020 và lên đến 29,1 triệu tấn mỗi năm từ 2030.
Ngoài ra, an ninh năng lượng của Việt Nam cũng sẽ bị ảnh hưởng bởi việc đặt trọng tâm quá lớn (hơn 1/2 cơ cấu nguồn điện) vào nhiệt điện đốt than.
Dự báo của các chuyên gia đưa ra cũng cho thấy than nội địa phục vụ cho việc phát điện sẽ không thể đáp ứng đủ trong thời gian tới và Việt Nam sẽ phải nhập khẩu khối lượng than rất lớn (46,7 triệu tấn than năm 2020 và 2030 phải nhập 157 triệu tấn than mỗi năm).
Tuy nhiên việc nhập than với số lượng lớn theo hợp đồng dài hạn là một vấn đề không đơn giản, chưa kể tới sự phụ thuộc vào biến động giá trên thị trường.
Vũ Tuấn (t/h)