Vắng như… Bảo tàng Hà Nội

Trước đây, Bảo tàng Hà Nội nằm ở số 5B phố Hàm Long, quận Hoàn Kiếm, là nơi trưng bày giới thiệu về Thủ đô Hà Nội từ khi dựng nước đến nay. Để chào mừng Đại lễ kỉ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội, Bảo tàng Hà Nội mới được xây dựng tại Mỹ Đình, gần Trung tâm Hội nghị Quốc gia, với số vốn đầu tư 2.300 tỷ đồng và khánh thành vào tháng 10/2010.

Với kiến trúc 4 tầng hình “tòa tháp lộn ngược”, cứ ngỡ sau khi có cái “vỏ” hoành tráng, Bảo tàng Hà Nội sẽ là địa chỉ cho du khách và những người yêu Hà Nội muốn tìm hiểu lịch sử ngàn năm của đất Thăng Long tìm đến.

Nhưng, có mặt tại đây vào những ngày giữa tháng 8 này, theo ghi nhận của phóng viên Báo CAND thì bảo tàng đang trong tình trạng nghèo nàn hiện vật. Vừa bước qua cửa chính của bảo tàng sẽ thấy ngay giữa trung tâm của tòa nhà tại tầng một là 6 tủ kính rất to, rộng nhưng bên trong hoàn toàn trống rỗng. Ngay hai bên cạnh không gian trưng bày tầng 1 và tầng 2 cũng không có hiện vật.

Đi lên tầng 3 có một không gian nhỏ được cho là có giá trị nhất, nơi triển lãm những bức ảnh với tiêu đề “Hà Nội kí ức tháng 10”. Đó là những bức ảnh ngày tiễu trừ giặc đói của gia đình cụ Ngô Tử Hạ từ năm 1945; ảnh Hà Nội đổ nát sau 60 ngày đêm quân dân Hà Nội chiến đấu với quân Pháp. Bộ quần áo của các chiến sĩ vệ quốc quân năm 1946. Đó là những hiện vật cờ, kiếm, mũ sắt, dao găm, mã tấu, súng lục, súng trường của các chiến sĩ vệ quốc quân ngày đó. Tuy nhiên, với những bức ảnh tư liệu và hiện vật vô giá ấy lại được sắp đặt và trưng bày không ấn tượng.

Chiếm phần lớn diện tích ở đây lại là bộ sưu tập của nhà sưu tập tư nhân Vũ Tấn gồm cổ vật Việt Nam thế kỉ XI-XX, cổ vật châu Âu thế kỉ XIX-XX, gốm Bát Tràng thế kỉ XVI-XX.

Tầng 3 có một phần không gian trưng bày những hiện vật của người dân tặng bảo tàng nhân dịp khánh thành. Những hiện vật của Hà Nội thời bao cấp, tem phiếu, đó là quạt sắt, đài, radio, cặp lồng sắt… đáng ra với những hiện vật ấy, có thể giúp người xem hiểu được câu chuyện về một thời bao cấp khốn khó nhưng tiếc thay, do thiếu bàn tay đạo diễn nên tất cả chỉ như những mảng chắp vá.

Bên trong cái vỏ hoành tráng này, là sự nghèo nàn, nhàm chán về hiện vật.

Ngay cả bức thư của liệt sĩ Đặng Thùy Trâm gửi ba, gửi má, và những mẫu vẽ thêu ngày chị ở chiến trường, được gia đình chị tặng lại bảo tàng cũng không gây được ấn tượng với khách tham quan.

Tầng 4 là nơi trưng bày đồ gỗ, đồ đồng, đồ khảm trai… nhưng cách thể hiện không bắt mắt và gợi cảm xúc cho người xem. Vì thế cả buổi sáng chúng tôi có mặt tại Bảo tàng Hà Nội chỉ thấy lèo tèo khoảng chục người. Nhân viên đứng ở đây còn nhiều hơn cả khách tham quan. Hai chị quét dọn vừa lau sàn vừa nói với nhau: “Sàn vẫn sạch bóng vì làm gì có khách”.

Chia sẻ với chúng tôi, nhà sử học Dương Trung Quốc cho rằng Bảo tàng Hà Nội chưa có sự đồng bộ giữa sự chuẩn bị nội dung trưng bày và xây dựng kiến thiết.

“Bảo tàng Hà Nội trong thực tế có từ cách đây 40 năm nhưng trước đây chưa có địa điểm để trưng bày, hiện vật nằm rải rác, gửi chỗ này một tí chỗ kia một tí, chưa có sự sưu tập mà chủ yếu là thu nhặt. Ví dụ những đồ cổ mà bị tịch thu sau những kiểm tra hành chính, kiểm tra về mặt hải quan thì họ đưa vào đấy. Quan trọng nhất với bảo tàng là phải xây dựng bộ sưu tập chứ không phải là số hiện vật được trưng bày. Ngôn ngữ chính của bảo tàng là xây dựng bộ sưu tập cổ vật thì hiện nay người ta chưa làm được”, ông Quốc nói.

Từ góc độ của một người có nhiều năm làm quản lý bảo tàng, PGS-TS Nguyễn Văn Huy (nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam, hiện là Giám đốc chuyên môn Trung tâm Di sản các nhà khoa học Việt Nam; Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Phát huy giá trị di sản văn hóa) nhìn nhận những hiện vật đang trưng bày ở Bảo tàng Hà Nội thực chất chỉ là lấp chỗ trống.

“Cái chính là trưng bày thường xuyên chưa làm được. Còn những hiện vật được đưa vào đấy dịp kỉ niệm 1000 năm Thăng Long là chưa xứng tầm, tinh thần cơ bản là đang để lấp chỗ trống”.

PGS. Phan Đình Tân, Chánh văn phòng Bộ VH-TT& DL, người phát ngôn của Bộ VH-TT&DL: Bảo tàng không chỉ là nơi lưu giữ hiện vật mà còn là nơi lưu giữ giá trị văn hóa, giá trị lịch sử, đồng thời là nơi giáo dục, nghiên cứu. Nên nếu khai thác được thì rất tốt biến bảo tàng thành điểm tham quan, du lịch, tuyên truyền giới thiệu đất nước. Đấy là trách nhiệm của các cấp, các ngành chứ không chỉ riêng Bộ Văn hóa – Thể thao & Du lịch. Bảo tàng Hà Nội thuộc quyền quản lý của UBND TP Hà Nội. Bảo tàng Hà Nội muốn thu hút được khách thì phải có hiện vật và cách trưng bày hấp dẫn, còn hình thức trưng bày xấu, nội dung nghèo nàn, chắc chắn người ta không đến. Mặc dù có những khuyến cáo nhưng nhiều nơi do có nhiều yếu tố khách quan, ví dụ như xây dựng rất kĩ nhưng khi đi sưu tập hiện vật lại gặp nhiều khó khăn, không đa dạng như chúng ta tưởng nên không có hình thức trưng bày phong phú.