Dùng 3 cái sàng và 1 cái rây để sàng lọc lời nói của mình, làm được như vậy là bạn đang có trách nhiệm với chính mình và cả với người khác rồi.
Có một lần, một học trò của Socrates vội vàng chạy đến tìm Socrates, vừa thở vừa hào hứng nói: “Con báo cho thầy biết một chuyện mà thầy tuyệt đối không thể nào tưởng tượng nổi …”
“Chờ một chút”, Socrates không ngần ngại ngắt lời anh ta, “Con nói cho ta biết, chuyện con định kể đã được dùng 3 cái sàng lọc qua chưa?”.
Người học trò bối rối, với vẻ mặt khó hiểu lắc đầu.
Socrates nói tiếp: “Khi con định nói cho người khác một chuyện gì đó thì ít nhất phải dùng 3 cái sàng lọc qua 1 lần đã! Cái sàng thứ nhất tên là chân thật, con muốn nói với ta một câu chuyện chân thật ư?”
Người học trò đáp: “Con là khi đi trên đường nghe tất cả mọi người đều nói như vậy, con cũng không biết là có phải sự thật hay không nữa!”
Socrates lại hỏi: “Vậy thì hãy dùng cái sàng thứ 2 để kiểm tra, nếu không phải là sự thật thì ít nhất cũng có thể là thiện ý. Con muốn nói cho ta biết một việc có thiện ý sao?”
Người học trò đáp: “Không ạ, lại là một chuyện ngược lại ạ!”, lúc này anh ta xấu hổ cúi đầu xuống.
Socrates không buồn phiền mà nói tiếp: “Như vậy chúng ta lại dùng cái sàng thứ 3 để kiểm tra tiếp xem. Con vội vã như vậy muốn nói chuyện đó với ta, chắc hẳn là chuyện rất quan trọng à?”
Người học trò trả lời: “Cũng không phải là chuyện gì rất quan trọng …”
Socrates ngắt lời của học trò: “Là một chuyện không phải trọng yếu, cũng không phải xuất thân từ thiện ý, càng không biết nó là thật hay giả, vậy con cần gì phải nói? Nếu nói ra thì e rằng chỉ tạo thành phiền nhiễu cho cả hai chúng ta mà thôi!”
Socrates từng nói: “Không nên nghe những lời đâm bị thóc, chọc bị gạo từ người khác, bởi vì người đó không phải vì xuất thân từ thiện ý mà nói cho bạn,anh ta đã phơi bày chuyện riêng tư của người khác, thì tất nhiên cũng sẽ làm như vậy đối với bạn”.
Bởi vậy, ông khuyên rằng hãy đặt lời nói trước 3 cái sàng, không làm người khởi xướng đưa đẩy thị phi, đương nhiên cũng sẽ không trở thành đối tượng bị lợi dụng cho những chuyện thị phi.
Lời đồn sẽ dừng lại ở người khôn ngoan, một câu nói vô hình có thể thành tựu một người nhưng cũng có thể hủy hoại một người. Không có kiểm chứng trên thực tế mà đã vội nghe tin theo lời người ta nói, thì tư tưởng ấy là chẳng khác nào một người vô trách nhiệm, đồng thời cũng không thể là người có thể mang trọng trách, càng không thể làm nên việc lớn.
Hãy nhớ lời dạy của nhà hiền triết, trước khi nói chuyện nên dùng 3 cái sàng 1 cái rây để sàng qua 1 lượt, làm được như vậy thì bạn cả đời được lợi, sẽ khiến bạn trở thành một người được người khác kính trọng.
Dịch từ NTDTV