Đền Bayon là một khu phức hợp đền thờ nằm ở trung tâm của thành phố cổ Angkor Thom, thuộc khu vực di chỉ cổ đại Angkor, Campuchia. Khu phức hợp này đã được Unesco công nhận là di sản thế giới vào năm 1992.
Bayon được xây dựng vào cuối thế kỷ 12, nó được hoàn thành trong suốt thời gian trị vì của vua Jayavarman VII. Quần thể đền thờ được xây theo phong cách Phật giáo này nằm trên một khuôn viên tương đối rộng lớn trải dài từ Đông sang Tây.
Có tất cả 54 ngọn tháp với 200 bức tượng hình khuôn mặt Quán thế âm Bồ Tát, tạo cho du khách cảm giác như thể những khuôn mặt này đang nhìn vào họ, một cái nhìn thanh thản, từ bi. Điều này phù hợp với những triết lý trong Phật gia, đó là con người khi làm bất cứ điều gì dù che giấu kỹ càng đến đâu cũng không thể qua mắt Thần Phật.
Quán Thế Âm ( nghĩa là “Đấng quán chiếu âm thanh của thế gian”) là một vị BồTát hiện thân cho lòng từ bi của chư Phật. Được miêu tả trong nhiều nền văn hóa khác nhau, Quán Thế Âm là một trong những vị BồTát được tôn kính thờ phụng rộng rãi nhất trong Phật giáo Đại thừa, cũng như không chính thức trong Phật giáo Nguyên thủy.
Trong Phật giáo Trung Quốc và Việt Nam, Ngài được biết đến với tên gọi đơn giản là Quan Âm, ở Nhật Bản là Kanzeon hay Kannon, còn ở Campuchia là Lokesvara. Nụ cười trên khuôn mặt vị Bồ Tát dường như cho thấy Ngài đang tỏ lòng thương cảm trước nỗi khổ của chúng sinh.
Rất nhiều người sau khi đến đây đã cảm nhận được sự bình yên thanh thản tại ngôi đền này.
Bayon đã trở thành trung tâm Phật giáo của đế chế Khmer tại thủ đô mới của vua Jayavarman sau khi vị vua này giải phóng dân tộc khỏi sự thống trị của Chiêm Thành (Thái Lan ngày nay).
Không giống như các ngôi đền khác được người Khmer xây dựng, Bayon là đền thờ duy nhất được xây theo phong cách Đại thừa Phật giáo.
Sau khi vua Jayavarman qua đời, do niềm tin tôn giáo của các vị vua đời sau thay đổi, họ có tín ngưỡng vào Ấn Độ giáo hơn là Phật giáo, vậy nên những khuôn mặt này được cho là thể hiện của thần Shiva, vị thần tối cao trong Ấn Độ giáo.
Sự pha trộn nhiều phong cách tôn giáo đã khiến cho ngôi đền càng trở nên huyền bí. Hơn 200 khuôn mặt bằng đá khổng lồ nơi đây là điểm ấn tượng nhất đối với các du khách mỗi khi ghé thăm Bayon.
Những khuôn mặt này được bố trí ở 4 mặt của mỗi ngọn tháp với thiết kế gần như giống hệt nhau. Điều này tượng trưng cho Pháp hiệu của Bồ Tát Quán Âm, luôn hiện diện ở khắp nơi để dõi theo chúng sinh. Ngoài ra đặc điểm của gương mặt với đôi mắt khép kín và nụ cười hòa ái, theo nhiều chuyên gia nhận định chính là trạng thái của sự thanh thản, giác ngộ.
Thật kỳ diệu, cũng giống như Angkor Wat, khu phức hợp đền thờ Bayon có rất nhiều hình ảnh điêu khắc nói về các thần thoại, lịch sử và cuộc sống của con người cổ đại.
Những tác phẩm điêu khắc trên đá này trải dài lên đến hơn 1,2 km cùng tổng cộng hơn 11.000 bức tranh. Chính phủ Nhật Bản hiện đang ra sức bảo vệ di chỉ Angkor đã mô tả ngôi đền này là sự “thể hiện xuất sắc của phong cách Baroque”, một phong cách kiến trúc của người Khmer, bên cạnh phong cách kiến trúc cổ điển ở Angkor Wat.
Bayon giống như một viện bảo tàng khổng lồ ngoài trời. Ngôi đền được xây dựng thành 3 tầng với các hành lang đi lại khá hẹp và ít ánh sáng.
Ban ngày, khi nhiệt độ ở khu vực này khá cao thì bên trong ngôi đền lại rất mát mẻ, mang đến một sự tĩnh lặng đến hoàn hảo trong những ngày hè nóng bức.
Hoàng An (dịch & t/h)