Chuột thường được biết đến như loài gặm nhấm phá hoại mùa màng, gây hại cho con người. Nhưng tổ chức phi chính phủ APOPO đã biến thành chúng thành những “anh hùng” dò bom mìn, giúp giảm nguy cơ cho người dân ở các vùng có nhiều bom mìn do chiến tranh để lại.
Dự án mang tên Hero Rat (chuột anh hùng) do APOPO hợp tác với nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Nông nghiệp Sokoine của Tanzania tiến hành. Loài chuột được chọn làm “anh hùng” là giống chuột túi Gambia, một loại chuột túi lớn ở châu Phi. Các nhà nghiên cứu phát hiện loài này có khứu giác rất bén nhạy, do trọng lượng nhẹ hơn nhiều so với chó nên chúng có thể di chuyển qua nhiều nơi có bom mìn mà không gây nổ. Trước đây, người ta thường huấn luyện chó để dò mìn, nhưng chó có trọng lượng lớn hơn loài chuột này, nên kém an toàn hơn.
Các chuyên gia sẽ huấn luyện cho chuột kỹ năng đánh hơi và cào đất khi tìm thấy mìn. Nếu phát hiện vị trí nguy hiểm, chúng sẽ được “thưởng” chuối hoặc thức ăn. Trong ngày, một con chuột tìm kiếm ở khu vực có diện tích lớn hơn khoảng 14 lần so với thiết bị thông thường. Với chế độ huấn luyện nghiêm ngặt hơn, “cỗ máy dò mìn” đặc biệt trên có thể thực hiện nhiệm vụ trong phạm vi từ 200-400 m2 mỗi ngày. Theo nhóm nghiên cứu, loài chuột Gambia sẽ làm bất cứ điều gì có thể giúp chúng có được thức ăn. Đây cũng là loài có thể thực hiện các nhiệm vụ lặp đi lặp lại. Tuy nhiên, việc huấn luyện chuột dò mìn tốn nhiều thời gian và công sức hơn so với huấn luyện chó.
“Tác động kinh tế xã hội của bom mìn và đạn chưa phát nổ là rất lớn. Hầu hết cư dân ở đây đều phụ thuộc vào đất đai để phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi động vật, hay thậm chí là cung cấp gỗ”, Tekimiti Gilbert, người đứng đầu chương trình hành động của tổ chức phi chính phủ APOPO, đơn vị điều hành dự án, cho hay.
Theo ước tính của các nhà nghiên cứu, có 72 quốc gia trên thế giới hiện nay vẫn chịu ảnh hưởng từ bom mìn chưa phát nổ. Tại châu Phi, dự án sẽ được áp dụng ở Mozambique và dọn sạch bom mìn ở quốc gia này trong thời gian tới.
Hồi tháng 1, trang thuathienhue.gov.vn cho biết trong năm 2014 tổ chức APOPO với đội quân chuột sẽ có mặt tại Việt Nam để hỗ trợ công tác rà phá bom mìn tại Thừa Thiên Huế. Ngoài Việt Nam, APOPO đã liên kết với các đối tác khác là các nước trong khu vực như Lào, Campuchia, Thái Lan.
Thật ra, việc dùng chuột dò mìn là không mới. Từ năm 2007, cảnh sát thủ đô Bogota, Colombia cho biết họ đã huấn luyện chuột và mèo để dò hơn 10.000 quả mìn tại quận Andis. Theo đại tá Javier Cifuentes, người phụ trách chương trình huấn luyện đặc biệt này, việc dùng chuột để dò mìn đạt độ chính xác rất cao, đến 96%. Tuy nhiên, loài chuột cảnh sát Colombia dùng dò mìn là chuột bạch.
Một số hình ảnh về đội quân chuột dò mìn:
Văn Cường@tinhhoa.net