Từ năm 1999, sau khi được đọc bài Diện mạo Trần Nhân Tông qua Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ của tiến sĩ Nguyễn Nam trên Tạp chí Hán Nôm số 2 (39), tôi luôn để ý tìm kiếm hình ảnh đầy đủ về bức tranh này.
 |
|
Một phần tranh trong cuộn thư họa: voi trắng chở kinh đi sau cùng, đi trước và sau voi có các nhà sư có hình dạng và trang phục trông giống người của các nước phương nam – Ảnh: http://img2.ph.126.net/njTUiLk4Us3aIYlhUvVnHQ==/578149602181229022.jpg |
Khổ nỗi, trên các trang web bằng tiếng Trung Quốc, nếu có bức hình đầy đủ thì lại đưa lên với độ phân giải rất thấp, còn những hình có độ nét cao thì không biết có cố tình hay không, lại không thể hiện toàn bộ tranh, đặc biệt nhân vật chính của bức tranh là Trúc Lâm đại sĩ (tức vua Trần Nhân Tông – khi đã xuất gia).
Mãi tới gần đây, trên mạng mới có người đưa lên hình ảnh bức tranh có độ phân giải cao, nhìn được rất rõ các chi tiết. Là người rất say mê tìm hiểu về lịch sử, tôi cũng đã sưu tầm được một số thông tin liên quan đến bức tranh này từ các trang web bằng tiếng Trung Quốc. Nay đọc được bài viết của tiến sĩ Nguyễn Nam trên báo Tuổi Trẻ (ngày 5-8-2012), tôi muốn gửi đến báo Tuổi Trẻ thêm một số thông tin về bức tranh này, trong đó có hình ảnh toàn bộ của phần tranh trong cuộn thư – họa, với file ảnh có độ phân giải cao dung lượng 1,3 Mb, mong báo đưa lên bản điện tử để bạn đọc yêu thích văn hóa lịch sử nước nhà có thể tải về thưởng ngoạn (*).
 |
|
Bức tranh về vua Trần Nhân Tông còn có sức hút đặc biệt, là nguồn cảm hứng cho các nghệ nhân chế tác đồ dùng văn phòng ở Trung Quốc thời sau đó. Ảnh: nghiên mực bằng chu sa đời Minh Vạn Lịch (1572-1620) cũng khắc theo bức tranh Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ |
Về người vẽ bức tranh, Trần Giám Như (陳鑑如), vào năm 1316 (có chỗ viết là 1319, Duyên Hữu lục niên, đời Nguyên Nhân Tông) đã vẽ danh sĩ Lý Tề Hiền (李齊賢) (Hàn ngữ: 이제현 – Yi Che Hyon, Lee Je Hyun) (1287-1367) – học giả nổi tiếng trong lịch sử Cao Ly, sinh sống ở Trung Quốc từ năm 1315-1341, hiện còn bức vẽ kích thước 177,3cm x 93cm. Đến năm 1363 (Chí Chính 23, đời Nguyên Huệ Tông) tạo tác cuộn tranh Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ.
Về thân thế của Trần Giám Như, các sách Đồ hội bảo giám,Thạch cừ bảo cấp tục biên chỉ cho biết ông là người thời Nguyên, ở Hàng Châu, là tay bút truyền thần đệ nhất thời Nguyên. Năm Chí Chính thứ 23 (1363), sáng tác quyển (cuộn) Trúc Lâm đại sĩ xuất sơn đồ.
Không biết thân thế thật sự của ông thế nào và lý do vì sao ông vẽ bức tranh về vua Trần Nhân Tông – vị vua lỗi lạc đã lãnh đạo tướng sĩ và nhân dân Đại Việt đánh thắng hai cuộc xâm lăng của nhà Nguyên.
NGUYỄN PHƯỚC HUY