Sách là một kho tàng vô giá gói ghém những kiến thức, kinh nghiệm sống và cả cảm xúc con người. Nếu bạn là một ‘bibliophilia’ (mọt sách), hãy mơ mộng đến một thị trấn thơ mộng, nơi bạn có thể đắm chìm trong những trang sách cả ngày lẫn đêm.
Nói đến thị trấn sách (booktown), ta liên tưởng ngay thị trấn sách bé bỏng xinh đẹp Hay-on-Wye nằm ven sông Wye, thuộc xứ Wales của Vương quốc Anh. Đây là nơi có hơn 20 hiệu sách, là chốn bình yên cho những người yêu sách của nước Anh.
Ngoài ra, trên thế giới vẫn còn những ngôi làng, thị trấn, thành phố khác được mệnh danh là thị trấn sách. Trang web theguardian.com đã gửi các ký giả đến trải nghiệm những điều thú vị và khác biệt ở mỗi thị trấn sách và đưa ra nhận xét.
Chúng ta hãy cũng đi dạo qua 10 book-town nổi tiếng thế giới đã được phóng viên của theguardian.com bình chọn.
1. Bellprat, ở Catalonia, đông bắc Tây Ban Nha
Trong khung cảnh nông thôn thơ mộng của vùng Catalonia, chỉ cách thủ đô Barcelona của Tây Ban Nha 90 km, ngôi làng hiện lên lôi cuốn với phong cách thời trung cổ. Dân làng đặc biệt nhiệt tình mở cửa cho những vị khách yêu sách vào tham quan. Bellprat là thị trấn sách đầu tiên ở vùng Catalonia và là thị trấn sách thứ hai ở Tây Ban Nha, sau Uruena. Xét về một vài phương diện, ngôi làng nhỏ bé này là một thị trấn sách lý tưởng.
Tuần đầu tiên của tháng 6 là lúc dân làng nô nức với lễ hội truyền thống trong vùng. Lúc đó, sẽ có những căn nhà tạm thời biến thành hiệu sách cũ. Sách được đặt lên những quầy nhỏ bên ngoài khu chợ lồng. Đối với dân xứ khác, đọc sách ở đây không dễ, bởi những cuốn sách này được viết bằng tiếng Catalan, một loại ngôn ngữ của vùng Catalonia.
Sách được bán để lấy tiền quyên góp vào ngân hàng thực phẩm. Các hội nghị, thảo luận bàn tròn hay các hoạt động đọc sách do những nhà xuất bản độc lập trong vùng tổ chức, góp phần quảng bá nét văn hóa sách ở địa phương và rất có lợi cho du lịch của vùng.
Thế giới về sách mở ra trước mắt du khách qua các mảng nội thất theo các chủ đề: tiểu thuyết trinh thám (với các nhân vật thám tử hư cấu người Tây Ban Nha), tiểu thuyết lịch sử, sách về du lịch… trong khách sạn Cal Pinyota. Khách sạn cũng có tổ chức những khóa học ngắn về viết lách và những buổi họp mặt cuối tuần về văn chương dành cho các gia đình được đưa ra theo chủ đề. Đến đó, người ta có thể đọc sách theo các chủ đề cho sẵn, chơi trò săn tìm kho báu, hoặc tham gia làm đồ thủ công.
Thị trấn hoạt động theo phương thức cộng đồng vận hành, phục vụ du khách hơn 20.000 đầu sách. Đối với một thị trấn có số dân chưa tới 100 người thì đây quả là một con số ấn tượng.
2. Fontenoy-la-Joûte ở Pháp
Thị trấn Fontenoy-la-Joûte cách thành phố cảng nổi tiếng Strasbourg của Pháp 100km về phía Tây. Trước khi nó trở thành thị trấn sách, thị trấn này không có liên hệ gì với giới văn học và cũng chẳng có tiệm bán sách nào.
Năm 1994, nhằm quảng bá sách và khuyến khích dân trong vùng đọc sách nhiều hơn, câu lạc bộ ‘Những người bạn của sách’ đã được thành lập. Nhờ vào những nổ lực của nhóm những người nhiệt huyết như nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp Pháp ông François Guillaume và Trưởng thị trấn Jean-Marie Vanot, 2 năm sau đó thị trấn sách ra đời. 18 cửa hiệu sách khai trương vào cuối tuần hoặc dịp lễ hội trong tháng 4 và nhiều hiệu sách nữa ra đời trong mùa hè năm 1996. Trong 4 năm, 24 tòa nhà được cải tạo để sử dụng cho các mục đích có liên quan đến sách. Vào thời kỳ vàng son của mình, thị trấn 23 hiệu sách, tổ chức được hội chợ sách đầu tiên vào năm 1994, thu hút hơn 11.000 du khách cũng như những người bán sách ở Pháp, Bỉ và Luxembourg.
Đến nay, trong thị trấn vẫn còn 10 hiệu sách và một tiệm thư pháp có tên L’encre et l’Image on Rue Saint-Pierre (tạm dịch: Mực và hình ảnh trên Rue Saint-Pierre) thu hút những hội chợ nghệ thuật lưu động như Apprentiss’ART, trưng bày các tác phẩm xếp giấy từ những trang sách cũ được tổ chức năm 2016. Hai thập kỷ gần đây, thị trấn là nơi tổ chức những cuộc thi viết hàng năm. Danh sách những người thắng giải sẽ được xuất bản thành một cuốn sách nhỏ.
3. Gold Cities, bang California, Mỹ
Lấy cảm hứng từ thị trấn sách Hay-on-Wye, hai ông Gary Stollery và John Hardy Gold Cities Book Town ở bang California đã thành lập một thị trấn sách năm 1997. Trên thực tế, thị trấn sách này kéo dài từ Grass Valley lên 4 dặm về phía Bắc đến thành phố Nevada, với những hiệu sách vệ tinh gần Penn Valley, Bắc San Juan và hồ Pines, quy mô hơn 30 hiệu sách lớn nhỏ.
Mặc dù có bước khởi đầu đầy hứa hẹn, và hàng năm thị trấn sách có tổ chức hội chợ, nhưng số lượng các nhà sách đã giảm qua các năm. Ở thành phố Nevada, ông Stollery đang điều hành một nhà sách tên Toad Hall Books. Còn cửa hàng sách của ông Hardy chỉ mở cửa theo lịch hẹn, chuyên bán các sách về miền Tây nước Mỹ và California, phần lớn những sách này không được lưu trữ trực tuyến.
Nhà sách mở Jenny’s gần Grass Valley có bán các sách giải trí. Ở đầu kia của thị trấn là hợp tác xã Booktown Books được một nhóm các đại lý sách thành lập vào năm 1998. Mỗi người bán sách có gian hàng riêng của họ: Ví dụ: Bud Plant và Hutchison Books, chuyên về các cuốn sách minh họa và sách dành cho trẻ em ở các Gian hàng 8 và 10. Đồ cổ và sách dòng chính có một gian hàng ở hợp tác xã và một cửa hàng ở Thành phố Nevada.
Nhà sách Jenny được thành lập năm 1994, đến năm 2015, nhà sách được thiết kế chạy dọc theo các con đường chung. Các tình nguyện viên của nhà sách làm việc thường xuyên theo ca và tổ chức các sự kiện buổi tối.
4. Lilleputthammer, Na Uy
Na Uy là quốc gia duy nhất có thị trấn sách dành cho trẻ em. Đó là Lilleputthammer, công viên phiêu lưu dành cho trẻ em cùng gia đình.
Khu trung tâm của công viên Lilleputthammer là bản sao thu nhỏ các đường phố chính của thành phố Lillehammer. Các ngôi nhà mô hình được xây dựng với kích thướt bằng ¼ so với thực tế và mô phỏng kiến trúc những năm 1930. Ở đây có hơn 40 cửa hàng, 2 khách sạn, 3 quán cà phê, 2 tiệm bánh, 1 đồn cảnh sát và 1 rạp chiếu phim. Trong đó có Thành phố sách dành cho trẻ em, bao gồm 6 ngôi nhà chứa đầy sách.
“Chúng tôi có khoảng 15.000 cuốn sách thuộc các thể loại khác nhau, tất cả đều dành cho cho trẻ em”, Cathrine Wilhelmsen, phó giám đốc của Thành phố sách nói. “Những cuốn sách được sếp trong những ngôi nhà khác nhau theo độ tuổi của độc giả và được sắp xếp theo thể loại như động vật, chuyện cổ tích, bảo vệ môi trường, cao bồi, tội phạm, thiên nhiên và sinh hoạt ngoài trời. Tên của những ngôi nhà là: Khi cha mẹ còn trẻ (sách viết từ năm 1900 đến 1970), Nhà Sách ảnh, Nhà Văn học dành cho thanh niên, Nhà Bí ẩn và Tội phạm, Nhà truyện tranh, và Nhà Thực tiễn. Chúng tôi cũng có một hiệu sách bán sách mới, văn phòng phẩm, tranh ảnh và những vật phẩm thú vị khác”.
5. Montereggio, Italy
Truyền thống bán sách trên đỉnh đồi Montereggio ở Tuscany đã được duy trì qua nhiều thế kỷ. Năm 1471, nhà in đầu tiên trong thị trấn được thành lập. Vào cuối những năm 1490, hiệu sách đầu tiên khai trương. 100 năm sau đó, dân làng mưu sinh bằng nghề bán sách lưu động. Họ mang những giỏ đan lát đầy sách đến các khu chợ và hội chợ ở miền trung và miền bắc nước Ý.
Tuy ngôi làng giờ đây chỉ có 50 cư dân nhưng hàng năm hội chợ sách tháng 8 và giải thưởng có uy tín the Silent Book Contest (tạm dịch: Cuộc thi sách yên tĩnh) vẫn được tổ chức đều đặn.
Người ta sẽ mãi nhớ công sức đóng góp của các gia tộc Bertoni, Fogola, Ghelfi, Giovannacci, Maucci, Lazzarelli, Lorenzelli, Rinfreschi, và Tarantola khi đi qua những con phố được đặt theo tên của các gia tộc này trong thị trấn. Năm 1952, Montereggio được vinh dự tổ chức tổ chức giải thưởng văn học hàng đầu của Ý Premio Bancarella.
Nhưng khi số lượng và trọng lượng của các cuốn sách tăng lên, người bán quay sang sử dụng xe kéo bằng tay hoặc ngựa. Vào thời điểm thống nhất nước Ý, trí thức và những người giàu có trong xã hội trở thành khách sộp của làng Montereggio. Họ hỏi mua những cuốn sách bị cấm do những người bán sách lưu động mang về từ nước ngoài. Theo một người bán sách của làng thì những cuốn sách họ hỏi mua nhiều nhất là những cuốn sách của các tác giả Mazzini, D’Azzeglio, Cattaneo, Rossetti, Pellico và Balbo, cũng có những cuốn tiểu thuyết và văn học lãng mạn của Macchiavelli và Voltaire..
Bạch Vân biên dịch